Η shortsea ναυτιλία αποτελεί τον ορισμό των ευρωπαϊκών μεταφορών και είναι άμεσα συνδεδεμένη με την οικονομία της, αφού το σύνολο του εμπορίου της στηρίζεται στη ναυτιλία σε ποσοστό πάνω από 72%.

Ταυτόχρονα, σε εθνικό επίπεδο η ναυτιλία μικρών αποστάσεων αποτελεί πυλώνα της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής της χώρας, αποτελώντας τον μοναδικό συνδετικό κρίκο των νησιών με τον ηπειρωτικό κορμό, εξασφαλίζοντας τον ενεργειακό εφοδιασμό των νησιών μας και συμβάλλοντας ουσιαστικά στην οικονομική ανάπτυξη.

Παρά τον στρατηγικό ρόλο που διαδραματίζει η ναυτιλία μικρών αποστάσεων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο όμως, ο κλάδος μας βρίσκεται καθημερινά αντιμέτωπος με πλήθος προβλημάτων, που δημιουργούνται, κατά κύριο λόγο, εξαιτίας του απαρχαιωμένου νομοθετικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία της shortsea ναυτιλίας στη χώρα μας.

Τα τελευταία χρόνια η τεχνολογία έχει κάνει άλματα. Διανύουμε την εποχή της ψηφιοποίησης και της τεχνητής νοημοσύνης, συζητάμε ακόμη και για αυτόνομα πλοία, ενώ την ίδια στιγμή το κανονιστικό πλαίσιο για τον τομέα των εσωτερικών μεταφορών διέπεται από νόμους της δεκαετίας του ’50, οι οποίοι προφανώς αφορούν πλοία τεχνολογίας εκείνων των δεκαετιών.

Ταυτόχρονα, η shortsea ναυτιλία οφείλει να ανταποκριθεί στις νέες παγκόσμιες προκλήσεις. Η Ευρωπαϊκή Ενωση και ο ΙΜΟ προωθούν τη στρατηγική της πράσινης ανάπτυξης και της κλιματικής ουδετερότητας, δημιουργώντας ένα νέο κανονιστικό πλαίσιο, με στόχο τον εκσυγχρονισμό του στόλου και τις μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Εύλογα λοιπόν διερωτάται κανείς εάν ο εκσυγχρονισμός του στόλου και η βιώσιμη μετάβασή του στην πράσινη ανάπτυξη μπορεί να είναι εφικτά χωρίς την ταυτόχρονη μετεξέλιξη του νομοθετικού πλαισίου.

Και για να γίνω σαφής θα δώσω ένα παράδειγμα. Γίνεται μεγάλη συζήτηση για τα ηλεκτρικά πλοία, μια τεχνολογία που θα μπορούσε να έχει εφαρμογή σε ένα μέρος της shortsea ναυτιλίας, λόγω των μικρότερων και συγκεκριμένων αποστάσεων που αυτή διανύει. Το ηλεκτροκίνητο πλοίο δεν μπορεί να λειτουργήσει σαν μονάδα, εάν δεν συνοδεύεται από επενδύσεις υποδομών στα λιμάνια της χώρας που θα επιτρέπουν τη φόρτιση, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να υπάρχει το νομοθετικό πλαίσιο με το οποίο θα ρυθμίζεται η νέα αυτή συνθήκη και σε επίπεδο πλοίου και σε επίπεδο λιμενικών υποδομών.

Δυστυχώς, αυτή τη στιγμή η νομοθεσία που ρυθμίζει τη λειτουργία του κλάδου όχι μόνο δεν προάγει τον εκσυγχρονισμό του shortsea στόλου, αλλά αποτελεί τροχοπέδη στην ανταγωνιστικότητα και κατ’ επέκταση στη βιωσιμότητά του, γεγονός που αποδεικνύεται από τη δραματική μείωση του αριθμού πλοίων ναυτιλίας μικρών αποστάσεων υπό ελληνική σημαία, κυρίως για την κατηγορία των εθνικών μεταφορών.

Αρκεί να σημειωθεί ότι το 2007 τα πλοία 500-3.000 κοχ ήταν περίπου 700 και σήμερα τα αντίστοιχης χωρητικότητας πλοία είναι μόνο 60 με ελληνική σημαία και 80 ελληνόκτητα, με ξένες σημαίες, ενώ ταυτόχρονα η δεξαμενή των υπό ελληνική ιδιοκτησία πλοίων άνω των 3.000 κοχ αποτελείται από περίπου 600 πλοία, τα οποία θα μπορούσαν να εγγραφούν στο ελληνικό νηολόγιο.

Γνωστές οι παθογένειες

ΕΕΝΜΑ καταδεικνύει συνεχώς τις παθογένειες του θεσμικού πλαισίου, επισημαίνοντας τα σημεία εκείνα που πρέπει να διαμορφωθούν, ώστε να συμβαδίζουν με τις σημερινές συνθήκες, όμως όλα αυτά τα χρόνια η Πολιτεία διστάζει, αγκυλωμένη σε ένα παράλογο καθεστώς λειτουργίας, τόσο όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα του ίδιου του πλοίου όσο και το περιβάλλον στο οποίο αυτό λειτουργεί.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ισχύουσα νομοθεσία ρυμούλκησης – πλοήγησης καθώς και λιμενικής πολιτικής. Τα κρίσιμα προβλήματα που αντιμετωπίζει η shortsea ναυτιλία και κυρίως τα αμιγώς εθνικά πλοία της κατηγορίας κάτω των 3.000 gt παραμένουν άλυτα επί σειρά δεκαετιών, οδηγώντας τον κλάδο σε παρακμή.

Παράλληλα, πρωταγωνιστεί η συζήτηση για το μεγάλο πρόβλημα έλλειψης ναυτικών. Οσοι ασχολούνται με τη ναυτιλία γνωρίζουν πως η ηγετική θέση που κατέχει η ελληνική ναυτιλία στην παγκόσμια σκακιέρα οφείλεται κυρίως στους ανθρώπους της.

Επαγγελματίες ναυτικοί με τεχνογνωσία και εμπειρία, έτοιμοι να αντεπεξέλθουν σε οποιαδήποτε «φουρτούνα». Τα τελευταία χρόνια όμως οι νέοι μας έχουν απομακρυνθεί από το επάγγελμα του ναυτικού, με αποτέλεσμα να υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις στα πληρώματα και ειδικότερα σε πλοία shortsea, τα οποία αντιμετωπίζουν επιπλέον και διαρροή πληρωμάτων κατά τη θερινή περίοδο, λόγω των αυξημένων αναγκών της ακτοπλοΐας.

Ευτυχώς, οι ναυτιλιακοί φορείς με εκπρόσωπο το ΝΕΕ, μαζί με το υπουργείο Ναυτιλίας, αναγνώρισαν το πρόβλημα και ξεκίνησαν από κοινού συζητήσεις και δράσεις για τον εκσυγχρονισμό των ΑΕΝ και την επαναπροσέλκυση των νέων στο ναυτικό επάγγελμα.

Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό πως η επίτευξη της πράσινης μετάβασης της ελληνικής shortsea ναυτιλίας εξαρτάται από έναν συνδυασμό παραγόντων και δεν περιορίζεται στον εκσυγχρονισμό του στόλου.

Η Πολιτεία οφείλει να σταθεί ουσιαστικά στο πλευρό της ναυτιλιακής βιομηχανίας και να υιοθετήσει στρατηγικές που προάγουν την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα του στόλου, δίνοντας τον απαραίτητο χρόνο προσαρμογής, εξαλείφοντας αναχρονιστικές ρυθμίσεις και λαμβάνοντας υπόψη τις σύγχρονες συνθήκες λειτουργίας των πλοίων, έτσι ώστε η ναυτιλία να καταστεί και πάλι ανταγωνιστική και να συμβαδίσει με τις επιταγές του παρόντος και του μέλλοντος.

Ο κ. Χαράλαμπος Σημαντώνης είναι πρόεδρος της Ενωσης Εφοπλιστών Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων (ΕΕΝΜΑ).