Η νεωτερική Ελλάδα

Η Ελλάδα είναι μια νεωτερική χώρα στους όρους συγκρότησής της και στον τρόπο νομιμοποίησης της εξουσίας, πολύ περισσότερο από όσο οι μέχρι τώρα ερμηνείες έχουν αναδείξει. Ανήκει στις κανονικότητες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, αλλά και στις ποικιλίες του, από τη στιγμή που εμφανίζει χαρακτηριστικές και επίμονες διαφοροποιήσεις. Μόνο που η κανονικότητα και η διαφορετικότητα είναι δρόμοι της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας και όχι ανόμοιες καταστάσεις μεταξύ ενός ανεπτυγμένου και ενός υπανάπτυκτου κόσμου. Η σύγχρονη Ελλάδα «κατασκευάστηκε» από τη γεωπολιτική της περιοχής και «κατασκεύασε» τον εαυτό της με την πολιτική. Και οι Ελληνες (λιγότερο οι Ελληνίδες) κρατούσαν κατά πολύ την τύχη τους στα χέρια τους, διαμόρφωναν τις επιλογές τους με μεγαλύτερους βαθμούς ελευθερίας έναντι των δεσμεύσεων των οικονομικών και κοινωνικών δομών και της «παράδοσης». Αυτά είναι μερικά από τα συμπεράσματα του νέου, τολμηρού και ρηξικέλευθου βιβλίου του Γιάννη Βούλγαρη «Ελλάδα: Μια χώρα παραδόξως νεωτερική», που θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες (εκδόσεις Πόλις). Ο συγγραφέας, ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, στο βιβλίο του αυτό, που νομίζω ότι θα αποτελέσει τη βάση για μεγάλες συζητήσεις, μείζονες αναθεωρήσεις και καταρρίψεις ερμηνευτικών στερεοτύπων, συνδυάζει τη γνώση που έχει παραχθεί για την «ελληνική περίπτωση» από την ιστορία, την ιστορική κοινωνιολογία και την πολιτική επιστήμη. Μέσα απ’ αυτή την επικοινωνία σχηματίζεται ένα άλλο ερμηνευτικό σχήμα και, κατά τον συγγραφέα, μια πιστότερη εικόνα της ελληνικής εξέλιξης.

Το βιβλίο αποτελείται από δύο μεγάλα μέρη, που έχουν τίτλους «Αναζητώντας τις πηγές της κακοδαιμονίας» και «Κοιτώντας διαφορετικά και την Ελλάδα και τον κόσμο». Στο πρώτο μέρος ο Βούλγαρης εξετάζει τα δύο βασικά ερμηνευτικά σχήματα: το μαρξιστικό (Τσουκαλάς, Δερτιλής, Μουζέλης, Μοσκώφ, Φίλιας, Βεργόπουλος κ.ά.) και το εκσυγχρονιστικό (Τζον Πετρόπουλος, Α. Πόλλις, Διαμαντούρος, Κιτρομηλίδης κ.ά.). Το πρώτο σχήμα εστιάζει στους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, ενώ το δεύτερο στους παράγοντες «πολιτισμικής καθυστέρησης». Ως παρέκβαση στα δύο σχήματα, ο συγγραφέας παρουσιάζει και δύο ατομικές περιπτώσεις: αυτές του Στέλιου Ράμφου και του Παναγιώτη Κονδύλη. Στο δεύτερο μέρος ο Βούλγαρης επιχειρεί τον σχεδιασμό ενός γενικότερου και διεπιστημονικού ερμηνευτικού σχήματος, του οποίου ήδη παρουσιάσαμε τις βασικές γραμμές.