Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο υπάρχει σίγουρα μια διαφορετική ατμόσφαιρα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η μεγάλη ένταση έχει υποχωρήσει, πραγματοποιούνται πολλές συζητήσεις και πολλές επισκέψεις, ο έλληνας πρωθυπουργός και ο τούρκος πρόεδρος συναντήθηκαν στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στις 8 Νοεμβρίου θα συναντηθούν οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών και στις αρχές του 2025 θα πραγματοποιηθεί το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας. Είναι σημαντικό το νέο και πιο θετικό κλίμα, το οποίο ευνοεί τη συνεργασία και τις διαπραγματεύσεις.
Αυτή είναι μια συγκυρία κατά την οποία θέματα που πριν συντελούσαν στην ένταση έχουν μπει στην άκρη. Τι εννοώ;
Η Τουρκία δεν στέλνει πλέον ερευνητικά σκάφη στη Μεσόγειο, η επίδραση της Λιβύης, που οδήγησε τις δύο χώρες να υπογράψουν το τουρκολιβυκό και το ελληνοαιγυπτιακό μνημόνιο, έχει ατονήσει.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση έχουν σχετικώς βελτιωθεί, διότι οι προκλήσεις και οι διαφορές παραμένουν, συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια. Συνήθως όταν υπάρχει θετικό κλίμα στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση βελτιώνεται η ατμόσφαιρα και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Τριβές προκαλούσε, επίσης, το Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (Eastern Mediterranean Gas Forum), στο οποίο συμμετείχαν η Ελλάδα, η Κύπρος, το Ισραήλ και σημαντικές αραβικές χώρες, όπως η Αίγυπτος και η Ιορδανία, αλλά όχι η Τουρκία.
Αυτή η εξέλιξη δημιούργησε στην Αγκυρα την πεποίθηση ότι αναδύεται στην περιοχή μια νέα τάξη πραγμάτων σε ό,τι αφορά την ενέργεια και την ασφάλεια και ότι καταβάλλεται προσπάθεια να αποκλειστεί η Τουρκία οπότε προσπάθησε με κάθε τρόπο να υπονομεύσει αυτό το σχέδιο.
Το ίδιο συνέβη και με τον αγωγό East Med. Τώρα όμως ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα και στον Λίβανο έχει κάνει πολύ δύσκολη τη συνεργασία του με τον αραβικό κόσμο και αυτά τα πρότζεκτ έχουν ατονήσει, μαζί με τον φόβο της Τουρκίας ότι η περιοχή θα αλλάξει χωρίς εκείνη να έχει λόγο.
Ολα τα παραπάνω συμβάλλουν στο θετικό κλίμα και στον διάλογο με την Ελλάδα. Δεδομένης της κατάστασης στη Μέση Ανατολή, η Ελλάδα και η Τουρκία, δύο σημαντικές δυνάμεις στην Ανατολική Μεσόγειο, γίνονται πιο προσεκτικές και επιχειρούν να αποφύγουν τους κινδύνους από τις μεταξύ τους αντιπαραθέσεις.
Το ερώτημα είναι τι μπορεί να επιτευχθεί από αυτή τη βελτίωση του κλίματος. Στις σχέσεις των δύο χωρών υπάρχουν μακροχρόνιες διαφορές, όπως η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο, τα θέματα στο Αιγαίο, η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης. Το πιο δύσκολο από όλα είναι το Κυπριακό. Μπορούμε να περιμένουμε τώρα κάποια πρόοδο σε ορισμένα από αυτά τα θέματα; Θεωρώ ότι μπορεί να σημειωθεί πρόοδος στην Ανατολική Μεσόγειο, κυρίως στη μεθοδολογία οριοθέτησης. Λύση σε μείζονα ζητήματα δεν βλέπω, τουλάχιστον σε σύντομο χρονικό ορίζοντα. Και δεν βλέπω μεγάλη πρόοδο στο Κυπριακό, γιατί όσο αποκλίνουν σταθερά η ελληνοκυπριακή και η τουρκοκυπριακή πλευρά δεν υπάρχει αληθινή προοπτική επίλυσής του.
Ο κύριος Γκαλίπ Νταλάι είναι ανώτατος σύμβουλος του Chatham House για την Τουρκία, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
