H ελληνική κρουαζιέρα ξεκίνησε τα πρώτα βήματά της το 1954, όταν ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού εγκαινίασε τις πρώτες κρουαζιέρες στα ελληνικά νησιά με την εταιρεία «Ηπειρωτική» της οικογένειας Ποταμιάνου.
Παράλληλα, στη δεκαετία του ’50 θα ξεκινήσουν τη δραστηριότητά τους στον χώρο και άλλες ελληνικές εταιρείες, οι οποίες συνέχισαν να αναπτύσσονται τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 χρησιμοποιώντας κυρίως μετασκευασμένα πλοία γραμμής ή υπερωκεάνια.
Τα ελληνικά κρουαζιερόπλοια αρχικά δραστηριοποιήθηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά στη συνέχεια επέκτειναν τις κρουαζιέρες τους σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη φθάνοντάς μέχρι την Αλάσκα, τη Νότια Αμερική και αλλού.
Τα κρουαζιερόπλοια αυτά έχοντας κυρίως ελληνική σημαία και σχεδόν αμιγώς έλληνες αξιωματικούς και πληρώματα αποτελούσαν τους καλύτερους πρεσβευτές της ελληνικής φιλοξενίας. Επίσης η κρουαζιέρα προσέφερε τον καλύτερο τρόπο να γνωρίσει κάνεις τα ελληνικά νησιά αλλά επίσης απασχολούσε έναν σημαντικό αριθμό ναυτικών καθώς επίσης συνέβαλλε στα μέγιστα στην ανάπτυξη της ναυπηγοεπισκευής στη χώρα μας με πολύπλοκες μετασκευές και αναβαθμίσεις πλοίων από εγχώρια συνεργεία.
Η ανάπτυξη της σημαντικής αυτής μορφής ναυτιλίας συνεχίστηκε και τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, όπου είχαμε και νεότευκτα ελληνικά κρουαζιερόπλοια από τη Royal Cruise Line, τη Royal Olympic Cruises, καθώς επίσης και από τη μέχρι τότε ακόμη ελληνικής ιδιοκτησίας Celebrity Cruises.
Τις δεκαετίες αυτές το λιμάνι του Πειραιά αποτελούσε το μοναδικό λιμάνι απόπλου για τα ελληνικά κρουαζιερόπλοια που επισκέπτονταν τα ελληνικά νησιά αλλά ήταν και κόμβος για τα κρουαζιερόπλοια που επισκέπτονταν την Ανατολική Μεσόγειο. Επίσης η ευρύτερη περιοχή αποτελούσε μια μεγάλη βάση συντήρησης για αυτά τα πλοία, τα οποία απαιτούν ιδιαίτερες μορφές εργασιών.
Η τεχνογνωσία των Ελλήνων στην κρουαζιέρα μεταφέρθηκε και στην Αμερική και συνέβαλε στην ίδρυση και ανάπτυξη των μεγάλων εταιρειών του χώρου.
Η άρση του cabotage
Δυστυχώς όμως η ελληνική κρουαζιέρα λόγω πολλαπλών παραγόντων δεν ακολούθησε την αλματώδη ανάπτυξη των άλλων μορφών ναυτιλίας στη χώρα μας. Μετά την πτώχευση της Royal Olympic Cruises έγινε μια σημαντική προσπάθεια από τη Louis Hellenic Cruises για την αναβίωση της ελληνικής σημαίας στην κρουαζιέρα, η οποία κατέληξε άδοξα αφού το τελευταίο κρουαζιερόπλοιο υπέστειλε την ελληνική σημαία το 2011 μετά την άρση του cabotage η οποία δημιούργησε συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού.
Ετσι φτάσαμε στις μέρες μας, όπου πλέον μιλάμε μόνο για κρουαζιέρα στην Ελλάδα αλλά όχι για ελληνική κρουαζιέρα αφού εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων όπως η Celestyal Cruises αλλά και η Variety Cruises με μικρότερα πλοία δεν υπάρχουν εταιρείες διαχείρισης αυτού του τύπου πλοίων στη χώρα μας.
Είναι πραγματικά λυπηρό το γεγονός ότι κανένας φορέας δεν ασχολήθηκε σοβαρά με τους λόγους που οδήγησαν στην εξαφάνιση της ελληνικής σημαίας από αυτή τη μορφή ναυτιλίας παραγνωρίζοντας τα σημαντικά οφέλη και τη συνεχή μείωση της σχετικής τεχνογνωσίας.
Από την άλλη πλευρά τα μεγέθη της βιομηχανίας της κρουαζιέρας διεθνώς αλλά και στη χώρα μας αναπτύσσονται συνεχώς. Το 2023 ήταν μια εξαιρετική χρονιά όσον αφορά τον αριθμό των επιβατών αλλά και τις προσεγγίσεις στα λιμάνια της χώρας μας, ταυτόχρονα όμως ανάδειξε τις ελλείψεις στις απαραίτητες υποδομές αλλά και τους περιορισμούς που έχουν οι δημοφιλείς προορισμοί κρουαζιέρας.
Συγκεκριμένα, το 2023 οι συνολικές αφίξεις επιβατών κρουαζιέρας ξεπέρασαν κάθε ιστορικό προηγούμενο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ενωσης Λιμένων Ελλάδος (ΕΛΙΜΕ), σε 49 ελληνικά λιμάνια οι συνολικές αφίξεις κρουαζιεροπλοίων ανήλθαν σε 5.230 και ο αριθμός επιβατών σε 7.003.150, δηλαδή επιπλέον 450 αφίξεις πλοίων με 2.373.500 επιβάτες έναντι του 2022. Αντίστοιχα σε ποσοστιαία βάση το 2023 έναντι του 2022 είχαμε αύξηση 9,41% στις προσεγγίσεις κρουαζιεροπλοίων και αύξηση 51,26% στον αριθμό των επιβατών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το προηγούμενο καταγεγραμμένο ιστορικό ρεκόρ αφίξεων σημειώθηκε το 2011 με 5.261 προσεγγίσεις κρουαζιεροπλοίων και 6.121.360 επιβάτες και πλέον σημειώνεται νέο ρεκόρ ως προς τον αριθμό των επιβατών με αύξηση κατά 14,4% από το 2011.
Η διαφορά των ποσοστιαίων μεταβολών μεταξύ πλοίων και επιβατών, τόσο για τα έτη 2023-2022 όσο και για τα ιστορικά ρεκόρ 2023-2011, δείχνει ότι κατά μέσο όρο τα κρουαζιερόπλοια που προσέγγισαν τα ελληνικά λιμάνια το 2023 είχαν μεγαλύτερη πληρότητα επιβατών ανά πλοίο. Ετσι σε κάθε άφιξη του 2023 αντιστοιχούν 1.339 επιβάτες έναντι των 969 το 2022 και 1.164 επιβάτες ανά πλοίο το 2011.
Για το 2024 και πάρα τις δυσμενείς συγκύριες στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και την Ερυθρά Θάλασσα προβλέπεται περαιτέρω ανάπτυξη της κρουαζιέρας στην Ελλάδα, με αύξηση σε ποσοστό περίπου 10% των επιβατών.
Για να αξιοποιηθούν όμως πλήρως οι προοπτικές της Ελλάδας σε συνδυασμό με το ιδιαίτερα θετικό κλίμα και να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη της χώρας, θα πρέπει να καταρτιστεί ένα εθνικό σχέδιο για την κρουαζιέρα έχοντας σαν γνώμονα τη βιώσιμη ανάπτυξη των προορισμών ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Αυτό είναι απαραίτητο προκειμένου να αποφασιστεί ο τύπος και το μέγεθος των υποδομών που απαιτούνται κατά προτεραιότητα για την υγιή ανάπτυξη της δραστηριότητας.
Επίσης θα πρέπει να γίνουν ενέργειες για την ανάπτυξη των υποστηρικτικών δραστηριοτήτων της κρουαζιέρας όπως ο εφοδιασμός των πλοίων, οι επισκευές κ.ά. Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε την έλλειψη της ελληνικής σημαίας που αποτελεί απαραίτητο κρίκο για τη διατήρηση της τεχνογνωσίας και τη στενότερη σύνδεση αυτής της ιδιαίτερης μορφής ναυτιλιακής και τουριστικής δραστηριότητας με τη χώρα μας.
Αλλωστε όπως είναι γνωστό και από τις άλλες μορφές ναυτιλίας, τα μέγιστα οφέλη έρχονται από την εγκατάσταση εταιρειών και τη διαχείριση των πλοίων προσφέροντας με πολλούς τρόπους στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας.
Ο κ. Γιώργος Κουμπενάς είναι πρόεδρος της Ενωσης Εφοπλιστών Κρουαζιεροπλοίων και Φορέων Ναυτιλίας (ΕΕΚΦΝ).
