Ο δεύτερος γύρος των γαλλικών εκλογών είχε εκπλήξεις. Αποφεύχθηκε μια ακροδεξιά, αντιευρωπαϊκή και φιλορωσσική κυβέρνηση – την οποία ωστόσο θα ήλεγχε in extremis ο πρόεδρος Μακρόν, στο πλαίσιο της «συγκατοίκησης». Με τα νέα δεδομένα, είτε θα έχουμε «συγκατοίκηση» με το Νέο Λαϊκό Μέτωπο και την Ανυπότακτη Γαλλία του Μελανσόν (με ακραία κεϊνσιανή ατζέντα) είτε η κυβέρνηση θα βασίζεται στα συστημικά κόμματα πλην του κόμματος του Μελανσόν είτε, τέλος, θα αποτελείται από τεχνοκράτες. Στις δύο τελευταίες περιπτώσεις η κυβέρνηση θα πάσχει από ελλιπή νομιμοποίηση και θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη.

Τι σημαίνουν τα παραπάνω για την ΕΕ; Η απάντηση θα εξαρτηθεί από την ανθεκτικότητα που θα δείξουν οι θεσμοί, και οι έλεγχοι και ισορροπίες που είναι ενσωματωμένοι στο σύστημα της ΕΕ. Πώς θα αλλάξουν η στάση των πέντε βασικών οργάνων της ΕΕ και η μεταξύ τους «θεσμική ισορροπία»;

Στο Ευροκοινοβούλιο, παρά την άνοδο των ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων, δεν αναμένεται σημαντική μεταβολή, καθώς τα συστημικά κόμματα εξακολουθούν να έχουν άνετη πλειοψηφία.  Ούτε από την Επιτροπή, με την ίδια πρόεδρο και, πιθανώς, αρκετά μέλη, αναμένονται κατ’ αρχήν σημαντικές αλλαγές. Ωστόσο, με επιτρόπους επιλεγμένους από τη δεξιά Μελόνι και τον αριστερό Μελανσόν, η καθημερινότητα της Επιτροπής αναμένεται πιο επεισοδιακή, με αποτέλεσμα τα προτεινόμενα από αυτήν νομοθετήματα να είναι λιγότερο φιλόδοξα και πιο συγκεχυμένα, στην προσπάθεια συγκερασμού αντίρροπων τάσεων. Αυτό αναμένεται να δυσχεράνει τη νομοθετική διαδικασία και τις διαπραγματεύσεις με το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Τομείς πολιτικής όπως το Μεταναστευτικό και η δημοσιονομική πειθαρχία αναμένεται να πελαγοδρομήσουν.

Σημαντικότερες αλλαγές αναμένονται στην πολιτική συμπεριφορά των διακυβερνητικών οργάνων, δηλαδή του Συμβουλίου, το οποίο αποτελείται από τους υπουργούς των κρατών-μελών και, ακόμα περισσότερο, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που απαρτίζεται από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων. Στο Συμβούλιο, ο γαλλογερμανικός άξονας θα νεκρώσει, αλλά η λήψη αποφάσεων με πλειοψηφία ίσως συγκαλύψει ενδεχόμενες «αντισυστημικές» ψήφους της Γαλλίας και της Ιταλίας παρατείνοντας, ίσως, τους χρόνους διαβούλευσης του κάθε νομοθετήματος.

Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, από την άλλη, που λειτουργεί με συναίνεση και στο οποίο ο κάθε αρχηγός κράτους ή κυβέρνησης επιδιώκει να εκπληρώσει τις υποσχέσεις του έναντι των ψηφοφόρων του, τα πράγματα θα είναι πιο εκρηκτικά. Σε προηγούμενες «συγκατοικήσεις» η Γαλλία εκπροσωπούνταν και από τον πρωθυπουργό και τον πρόεδρο. Αν το ίδιο συμβεί και τώρα, η πολύ μεγαλύτερη εμπειρία του προέδρου σε θέματα διαπραγμάτευσης, εκπροσώπησης και διπλωματίας είναι πιθανό να του δώσει ένα προβάδισμα μέσα στο όργανο.

Απόλυτα αλώβητο από τις πολιτικές εξελίξεις παραμένει προσώρας το Δικαστήριο της ΕΕ (ΔΕΕ). Ελέγχοντας τις πράξεις των παραπάνω οργάνων και τη συμβατότητά τους με τα θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα και τις θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ, όπως, ιδίως, τις αρχές της άμεσης εφαρμογής και της υπεροχής, το ΔΕΕ θα έχει αυξημένη ευθύνη τον επόμενο καιρό. Και στο παρελθόν, σε περιόδους πολιτικής κρίσης, το ΔΕΕ έχει επιδείξει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα και στοχοπροσύλωση στην ενοποιητική διαδικασία. Ωστόσο, το ΔΕΕ ελέγχει μόνο νομικά δεσμευτικές πράξεις, αφήνοντας εκτός την πλειονότητα των πράξεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου – ίσως μια μεγαλύτερη ευελιξία ως προς το παραδεκτό, στα πρότυπα του γαλλικού ακυρωτικού, να ωφελούσε.

Πολυπαραμετρική, πολιτικά και νομικά, η νέα «θεσμική ισορροπία».

Ο κύριος Βασίλης Χατζόπουλος είναι καθηγητής στο Πάντειο και στο Κολέγιο της Ευρώπης (Μπρυζ).