Εχουμε κατά καιρούς προεξοφλήσει το τέλος της Κεντροαριστεράς/Αριστεράς. Η εκλογική υποχώρησή της έχει αναλυθεί ως κρίση της σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής ατζέντας, ως αδυναμία προβολής μιας εναλλακτικής στον (νέο)φιλελευθερισμό, ως παράγωγο της ρευστοποίησης των πολιτικών ταυτίσεων και της ανάδειξης των νέων πολλαπλών υποκειμένων. Το 2013, 13 χώρες της ΕΕ είχαν αριστερές ή κεντροαριστερές κυβερνήσεις, δέκα χρόνια μετά ο αριθμός έχει μειωθεί σε έξι, ενώ οι προβλέψεις για τις ευρωεκλογές του 2024 προδιαγράφουν μία νέα εκλογική αποδυνάμωση. Στην Ελλάδα, από τις εκλογές του 2023 και μετά παρατηρείται εκλογική υποχώρηση των δυνάμεων της Κεντροαριστεράς/Αριστεράς και ένα κενό πλειοψηφικής πολιτικής εκπροσώπησης στον ευρύ αυτό χώρο.
Υπάρχει, όμως, κοινωνική ζήτηση για τις κεντροαριστερές/αριστερές ιδέες; Σε πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών (ΕΝΑ) αναδείχθηκαν δύο ενδιαφέρουσες τάσεις σχετικά με τις θεματικές συγκλίσεις και αποκλίσεις μεταξύ των δυνητικών ψηφοφόρων της Κεντροαριστεράς/Αριστεράς. Η πρώτη είναι ότι διανοίγεται ένα πεδίο συγκλίσεων, με επίκεντρο τον κρατικό παρεμβατισμό, μεταξύ των ψηφοφόρων της Κεντροαριστεράς/Αριστεράς (ενώ οι ιδέες αυτές πλειοψηφούν και στον γενικό πληθυσμό της έρευνας). Είναι ευρεία η προτίμηση για τον αποκλειστικό ρόλο του κράτους στη διαχείριση βασικών συλλογικών αγαθών (νερό, ενέργεια, υγεία, εκπαίδευση, μεταφορές). Πλειοψηφεί, επίσης, η θέση ότι η οικονομία πρέπει να λειτουργεί στη βάση μιας κεντρικά και κρατικά σχεδιασμένης μέριμνας. Ευρεία είναι, τέλος, η αποδοχή θέσεων που αφορούν την ταξική φύση της κοινωνίας, τη σημασία της δημοκρατίας και τη μείωση του χρόνου εργασίας.
Από την άλλη, κλιματική κρίση, Μεταναστευτικό και ορισμένες θεματικές πολιτισμικού φιλελευθερισμού δείχνουν αποκλίσεις μεταξύ των δυνητικών ψηφοφόρων της Κεντροαριστεράς/Αριστεράς (αλλά και στον γενικό πληθυσμό της έρευνας). Μεγάλα τμήματα πιθανών ψηφοφόρων των ΚΚΕ και Πλεύσης Ελευθερίας διαφωνούν με την προτεραιοποίηση της κλιματικής κρίσης, των ΠαΣοΚ και Πλεύσης Ελευθερίας διαφωνούν με το ότι «η Ελλάδα πρέπει να είναι μια χώρα ανοικτών και όχι κλειστών συνόρων» και με το ότι «οι μετανάστες/πρόσφυγες δεν αποτελούν απειλές για την ασφάλεια της χώρας». Τέλος, μεγάλο μέρος ψηφοφόρων ΠαΣοΚ και ΚΚΕ διαφωνούν με τη θέση ότι «δεν έχει σημασία το φύλο των γονέων για να είναι τα παιδιά ευτυχισμένα».
Διαφαίνεται ότι υπάρχει η κοινωνική ζήτηση για κεντροαριστερές/αριστερές πολιτικές και ιδέες, ενώ ακόμα και σε ορισμένες θεματικές που χαρακτηρίζονται από κοινωνικές πολώσεις, υπάρχει, παρ’ όλα αυτά, χώρος κεντροαριστερής έκφρασης. Ωστόσο, φαίνεται ότι τα κόμματα που τοποθετούνται στον πολιτικό αυτό χώρο δεν λειτουργούν πλέον ως διαμορφωτές της πολιτικής ατζέντας (agenda-setters) αξιοποιώντας την κοινωνική ζήτηση, αλλά ως αποδέκτες της ατζέντας (agenda-takers) που καθορίζεται είτε από την επικαιρότητα, είτε από το κόμμα στην εξουσία. Η ευθυγράμμιση της πολιτικής προσφοράς και της κοινωνικής ζήτησης δεν επιτυγχάνεται όσο τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν ανακτούν την αυτονομία τους με προγραμματικούς όρους, με μία ισχυρή θεματική ιδιοκτησία και δεν καθορίζουν αντίστοιχα τον πολιτικό χώρο στον οποίο διεξάγεται ο ανταγωνισμός και διαμορφώνονται οι πολιτικές προτεραιότητες.
Η κυρία Φανή Μ. Κουντούρη είναι αν. καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
