Η Διακήρυξη της Βουδαπέστης, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 7/11/24, συνδέθηκε με την εκλογή Τραμπ (DW, 8/11/24) και την προσπάθεια «ενηλικίωσης» της ΕΕ (CNN Greece, 7/11/24). Αν και η σκιά της εκλογής Τραμπ ήταν βαριά πάνω από τους αρχηγούς κρατών της ΕΕ, η έγκριση και η υλοποίηση των προτάσεων που περιέχονται στις εκθέσεις Λέτα (για την Ενιαία Αγορά της ΕΕ) και Ντράγκι (για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ) ήταν προγραμματισμένες προ πολλού.
Οι δύο ευρωπαϊστές «σοφοί», ο καθένας από τη σκοπιά του και ανεξαρτήτως από τον άλλον, οδηγήθηκαν σε διαπιστώσεις και προτάσεις εν πολλοίς ταυτόσημες για το μέλλον της ΕΕ. Διαπιστώνουν ότι ο κόσμος αλλάζει, με πολλούς τρόπους: α) το οικονομικό και πολιτικό βάρος της ΕΕ μειώνεται εις όφελος των χωρών του παγκόσμιου Νότου (βλ. και τη συνάντηση διευρυμένων BRICS στη Ρωσία στις 24/10/24) και μαζί με αυτό η δυνατότητα της ΕΕ να επιβάλλει παγκόσμια standards (όπως λ.χ. ο GDPR), β) η παγκοσμιοποίηση και η πολυμερής οργάνωση του παγκόσμιου εμπορίου υποχωρούν υπέρ διμερών ή περιφερειακών συμφωνιών, όπου το ισχυρότερο μέρος επιβάλλει τους όρους, γ) οι τεχνολογίες διαταράσσουν την οικονομία και την κοινωνία, δημιουργούν νέους παγκόσμιους ολιγάρχες (βλ. Ι. Μασκ) και απαιτούνται πολύ σημαντικές επενδύσεις για την ανάπτυξη νέων, ανταγωνιστικών, τεχνολογιών και δ) η ΕΕ έχει θέσει δύο νέους, υπερφιλόδοξους, στόχους: την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Στο πλαίσιο αυτό η ΕΕ οφείλει να αναλάβει δράση, λένε οι σοφοί, ή να υποβαθμιστεί περαιτέρω – οδηγούμενη σε ανυποληψία ή και διάλυση.
Η Διακήρυξη της Βουδαπέστης υιοθετεί πολλές από τις προτάσεις των σοφών, δίνοντας παράλληλα εντολή στην Επιτροπή να προτείνει συγκεκριμένα μέτρα και χρονοδιαγράμματα για την υλοποίησή τους. Περαιτέρω, αγγίζει και το θέμα της κοινής χρηματοδότησης των νέων αυτών πολιτικών, προβλέποντας, πέραν των υπαρχόντων πόρων και μέσων, τη διερεύνηση «νέων μέσων» και «νέων ίδιων πόρων».
Προωθούνται οι παρακάτω στόχοι: α) εμβάθυνση και διεύρυνση της εσωτερικής αγοράς, β) δημιουργία Ενωσης Κεφαλαιαγορών που θα συμβάλλουν στην ιδιωτική χρηματοδότηση των προτεινόμενων πολιτικών, γ) ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική, δ) έξυπνο ρυθμιστικό πλαίσιο για μείωση της γραφειοκρατίας, ε) ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας, στ) χρηματοδότηση νέων τεχνολογιών και ενίσχυση της έρευνας, καινοτομίας και εκπαίδευσης, ζ) στρατηγική και ενεργειακή κυριαρχία και κλιματική ουδετερότητα, η) κυκλική οικονομία, θ) επιτάχυνση ψηφιακού μετασχηματισμού στον ιδιωτικό τομέα, ι) ποιοτικές θέσεις εργασίας, κ) εμπορική πολιτική στο πλαίσιο του ΠΟΕ και λ) βιώσιμος και ανθεκτικός γεωργικός τομέας.
Ενώ κάποιοι στόχοι δεν είναι νέοι, κάποιοι άλλοι ενδέχεται να αλλάξουν τη φύση και τη λειτουργία της ΕΕ. Η εμβάθυνση και η «οριζοντιοποίηση» της εσωτερικής αγοράς σηματοδοτούν αυξημένη αρμοδιότητα για την ΕΕ. Ιδιαίτερα όταν αυτή συνδυάζεται με την – πρωτάκουστη – ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική (αντί των εθνικών, οι οποίες ελέγχονται βάσει των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις), η οποία στόχο έχει τη δημιουργία Ευρωπαίων Πρωταθλητών, που θα μπορέσουν να ανταγωνιστούν στην παγκόσμια αρένα. Οταν στην εικόνα μπουν και οι άλλοι στόχοι (κυκλικότητα, ενέργεια, ψηφιακός μετασχηματισμός κ.τ.λ.) που συντελούν στην «οριζοντοποίηση» της εσωτερικής αγοράς, δημιουργείται νέο πλέγμα αρμοδιοτήτων για την ΕΕ στη βάση μόνου του άρθρου 114 ΣυνθΛΕΕ. Αν, αναπόφευκτα, δημιουργηθούν και νέοι πόροι χρηματοδότησης, τότε μιλάμε για μια εν δυνάμει «αναγέννηση» της ΕΕ, χωρίς αναθεώρηση των Συνθηκών!
Ο κ. Βασίλης Χατζόπουλος είναι καθηγητής στο Πάντειο και στην HEC (Paris), εμπειρογνώμονας ΕΛΙΑΜΕΠ.
