Για τη Μεταπολίτευση έχει ήδη χυθεί πολύ μελάνι. Ποιον όμως απασχολεί σήμερα η Μεταπολίτευση ως ζήτημα; Και με ποιον τρόπο; Υπάρχει τελικά δημόσια μνήμη του «συμβάντος» που επετειακά ανασύρεται αυτόν τον καιρό στον δημόσιο λόγο; Και είναι μνήμη ή μνήμες; Ποιες ήταν οι εμπειρίες που έθρεψαν ενδεχομένως αυτή τη μνήμη και πώς αυτές συνδέονται με τα δικά μας βιώματα σήμερα, δηλαδή τα προβλήματα, τις προκλήσεις και τις προσδοκίες και τους φόβους που συγκροτούν τις σύγχρονες δομές της αίσθησης στο ελληνικό συγκείμενο;
Αποτελεί η Μεταπολίτευση ένα συγκεκριμένο συμβάν; Ή αναφέρεται τελικά σε μια ολόκληρη περίοδο που καθορίστηκε από συνθήκες μετάβασης και μετασχηματισμών της ελληνικής κοινωνίας σε πολλά επίπεδα; Και αν ναι, τότε πότε αρχίζει, ποια ήταν τα στάδια και πότε τελειώνει (τελείωσε;) αυτή η περίοδος; Τα ερωτήματα είναι πολλά και η ιστορία της Μεταπολίτευσης και κυρίως το ιστορικό αποτύπωμα του «συμβάντος» στις μετέπειτα δεκαετίες και στο σήμερα παραμένουν εν πολλοίς ιστοριογραφικά αδιερεύνητα ζητήματα.
Εξαίρεση αποτελούν οι μελέτες των τελευταίων χρόνων που προέρχονται κυρίως από το πεδίο της πολιτισμικής ιστορίας και ανάλυσης και έχουν ανοίξει έναν δρόμο προσέγγισης της Μεταπολίτευσης που θα επιτρέψει ενδεχομένως σε επόμενο στάδιο την ιστοριογραφική διερεύνηση της ετερογένειας των πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών εμπειριών και μετασχηματισμών της ελληνικής κοινωνίας κατά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες.
Για όσες και όσους από εμάς γεννηθήκαμε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια ή λίγο μετά το τέλος της δικτατορίας, η ιστορία της Μεταπολίτευσης είναι με μια έννοια η δική μας βιο-ιστορία. Για τις/τους ιστορικούς της δικής μας γενιάς είναι πολλές φορές δύσκολο να διαχωρίσουμε τη δημόσια μνήμη των γεγονότων από τα γεγονότα που συνθέτουν τις διαφορετικές περιόδους των παιδικών, εφηβικών και ενήλικων χρόνων της ζωής μας.
Παρά την αδιαμφισβήτητη ετερογένεια των βιωμάτων και των αναμνήσεών μας, οι σημερινές εξιστορήσεις των ανθρώπων της δικής μας γενιάς φαίνεται συχνά να οργανώνονται γύρω από τον αφηγηματικό, αλλά και ερμηνευτικό, κανόνα των εξελικτικών σταδίων της ζωής μας. Και όπως κάθε εξελικτικό αφήγημα, έτσι και οι δικές μας κατανοήσεις της Μεταπολίτευσης εμπεριέχουν ιστορίες δυνητικοτήτων, προσδοκιών, νηπιακών τραυμάτων, ματαιώσεων, χειραφέτησης, απελευθέρωσης, αναπλαισίωσης και άλλα πολλά.
Ως προς την ιστορία της Μεταπολίτευσης, τα ερωτήματα σήμερα παραμένουν σίγουρα περισσότερα από τις απαντήσεις ή τις βεβαιότητες. Ποιον ενδιαφέρει όμως σήμερα η Μεταπολίτευση; Και γιατί άραγε πρέπει να ενδιαφέρει; Η ελληνική κοινωνία μοιάζει να βρίσκεται σήμερα σε μια περίοδο ετερογενών και δομικών μετασχηματισμών. Πολλοί από αυτούς τους μετασχηματισμούς λανθάνουν ακόμη της ερευνητικής μελέτης αλλά και της πολιτικής ανάλυσης και ερμηνείας.
Η κριτική και αναστοχαστική μελέτη της ιστορίας των τελευταίων πέντε δεκαετιών στη βάση πρωτογενούς έρευνας και συλλογής νέων δεδομένων που να μπορούν να απαντήσουν σε νέα ερωτήματα είναι θεωρώ απαραίτητη προϋπόθεση για την ενδελεχή κατανόηση της σημερινής συγκυρίας. Χρειαζόμαστε ενδεχομένως ένα ερμηνευτικό πλαίσιο που θα ανασυνθέσει την ιστορία της Μεταπολίτευσης αναστοχαστικά ως προς το αφηγηματικό μοντέλο των προσωπικών μας βιο-ιστοριών: δηλαδή πέρα και έξω από το διανυσματικό αφήγημα της γέννησης, εξέλιξης, χειραφέτησης, ακμής, ματαίωσης και παρακμής.
Είναι με αυτή την έννοια που θεωρώ ότι στη σημερινή συνθήκη μάς νοιάζει η ιστορία της Μεταπολίτευσης: γιατί χρειαζόμαστε πια πιεστικά νέες κατανοήσεις που να υπερβαίνουν ίσως τις εγκατεστημένες αφηγηματικές δομές των μεταπολιτευτικών βιο-ιστοριών μας, επιτρέποντας ίσως έτσι και πιο γόνιμες θεάσεις τόσο της σημερινής συγκυρίας όσο και του μέλλοντος. Γιατί όπως λένε και οι στίχοι που έξοχα τραγουδοποίησε κάποτε ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας «Μεταπολίτευση και τα λοιπά… να δεις τι σου ‘χω για μετά…».
Η κυρία Ιωάννα Λαλιώτου είναι καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
