Οι ιδρυτικοί πατέρες της ενωμένης Ευρώπης είχαν οραματιστεί μια ατομική Ευρώπη. Πράγματι, πλάι στις συνθήκες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ανθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) και της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), ο τρίτος θεμέλιος λίθος ήταν η συνθήκη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΥΡΑΤΟΜ). Πώς, όμως, γίνεται για ένα ζήτημα που διχάζει σήμερα, όπως η πυρηνική ενέργεια, και με ισάριθμα τα πυρηνικά και τα μη πυρηνικά κράτη-μέλη της ΕΕ, να έχει επιτευχθεί συνεννόηση; Ο λόγος είναι ότι έχουν γίνει αμοιβαία σεβαστές δύο αρχές: η απόφαση για χρήση της πυρηνικής ενέργειας είναι αποκλειστικά εθνική αρμοδιότητα – η ασφάλεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων υπόκειται και σε διακρατικό έλεγχο των μελών.
Η τρέχουσα παγκόσμια τάση είναι να αναβαθμιστεί ο ρόλος της πυρηνικής ενέργειας και να αναπτυχθεί η τεχνολογία νέων, μικρότερων και ασφαλέστερων αντιδραστήρων. Επείγει η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, και η πυρηνική ενέργεια προβάλλει ως αναγκαιότητα απέναντι στο διπλό πρόβλημα της ενεργειακής ασφάλειας και της κλιματικής κρίσης. Μάλιστα, στην τελευταία Παγκόσμια Σύνοδο για την κλιματική αλλαγή του 2023 (COP28), για πρώτη φορά περιλήφθηκε μαζί με τις ΑΠΕ στις κατάλληλες επιλογές για την επίτευξη του στόχου των μηδενικών εκπομπών. Η ίδια τάση επικρατεί και στην ΕΕ, παρά τον αντίθετο προσανατολισμό της Γερμανίας ή τις ζωηρές αντιδράσεις στην απόφαση της Κομισιόν να «ταξινομήσει» την πυρηνική ενέργεια στον κατάλογο των βιώσιμων ενεργειακών επενδύσεων.
Η διεθνής στροφή υπέρ της πυρηνικής ενέργειας δεν σημαίνει ότι είναι μια κατάλληλη και εφαρμόσιμη επιλογή παντού. Προ της πανδημίας, η ΕΕΑΕ διενήργησε, τεκμηριωμένα για πρώτη φορά στην Ελλάδα, εθνική έρευνα καταγραφής γνώσης, στάσεων και αντιλήψεων για τις ακτινοβολίες. Μεταξύ των ευρημάτων της έρευνας είναι ότι το ποσοστό αντίθεσης στην πυρηνική ενέργεια είναι 75%, ενώ το 80% δηλώνει ότι τους φοβίζει το ενδεχόμενο πυρηνικού ατυχήματος σε γειτονική χώρα. Μπορεί να υποπτευόμασταν τη στάση της κοινής γνώμης για τα ζητήματα αυτά, αλλά αυτή τη φορά τη «μετρήσαμε».
Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι, ανεξάρτητα της όποιας άλλης επιχειρηματολογίας υπέρ ή κατά της πυρηνικής ενέργειας, η στάση της κοινής γνώμης είναι καθοριστικός παράγοντας. Η χώρα μας, όπως και άλλες, ανήκει στη λέσχη των μη πυρηνικών χωρών. Στους κόλπους της ευρωπαϊκής οικογένειας, σε ό,τι αφορά στα κρίσιμα ζητήματα πυρηνικής ασφάλειας υπάρχει ισότιμη συμμετοχή, χωρίς διακρίσεις, τόσο των πυρηνικών όσο και των μη πυρηνικών κρατών-μελών. Αυτό ξεκίνησε με τη διαδικασία των «stress tests» στον απόηχο του ατυχήματος της Φουκουσίμα και συνεχίζεται πλέον συστηματικά με την πανευρωπαϊκή διαδικασία των «θεματικών τεχνικών αξιολογήσεων» κάθε έξι χρόνια.
Πρόκειται για μια πρωτοποριακή προσέγγιση και ένα καλό παράδειγμα όπου η ΕΕ πρωτοπορεί διεθνώς. Αξίζει, μάλιστα, να γνωρίζουμε ότι η σχετική ευρωπαϊκή νομοθεσία καθιερώθηκε με τη σημαντική συμβολή της χώρας μας κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας, το πρώτο εξάμηνο του 2014.
Ο δρ Χρήστος Χουσιάδας είναι πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ).
