Τα αυξανόμενα σε συχνότητα ακραία γεγονότα πλημμυρών στον κόσμο, αλλά ιδιαίτερα στη Μεσόγειο, προκαλούν έντονο φόβο στις Αρχές και στο κοινό για επερχόμενες μεγάλες καταστροφές. Ολα τα τελευταία γεγονότα, από τις πλημμύρες στα Χανιά το 2019, τον «Ιανό» το 2020, τον «Daniel» το 2023 μέχρι τον «Dana» σε Βαλένθια και Σικελία, υποδεικνύουν ότι υπάρχει ένα κυρίαρχο χαρακτηριστικό: ιδιαίτερα μεγάλο ύψος βροχής για μεγάλη διάρκεια.
Μεγέθη όπως 500-600 χιλιοστά βροχής σε 1-2 μέρες δεν αντιμετωπίζονται από κανένα υδρογραφικό ή αντιπλημμυρικό σύστημα λόγω κυρίως του όγκου της πλημμύρας που δημιουργείται. Η τεχνική κοινότητα και οι αρμόδιες αρχές καλούνται να προγραμματίσουν και να υλοποιήσουν δράσεις που θα μετριάσουν τις επιπτώσεις. Τα κύρια αίτια που τα μεγάλα ύψη βροχής δημιουργούν ανεξέλεγκτες καταστάσεις και οι προτεινόμενες λύσεις είναι:
● Η χωρητικότητα και η δυνατότητα συγκράτησης σημαντικής ποσότητας βρόχινου νερού. Η μετατροπή μιας γεωργικής έκτασης σε δομημένη πολλαπλασιάζει την ποσότητα που προκαλεί επιφανειακή απορροή και επομένως πλημμύρα. Υπάρχει ανάγκη δημιουργίας πόλεων που να λειτουργούν ως «σφουγγάρι», περισσότερο αποδοτικών συστημάτων αποχέτευσης και ελέγχου της επιπλέον επιβάρυνσης από νέες κατασκευές.
● Οι δρόμοι ως γραμμικά στοιχεία μεταφέρουν πλημμυρικά νερά με μεγάλες ταχύτητες ενώ ταυτόχρονα δημιουργούν συσσωρεύσεις πλημμυρικών υδάτων στα χαμηλότερα υψόμετρα. Με βάθος νερού πάνω από 30 εκατοστά τα περισσότερα οχήματα μεταφέρονται ως πλεούμενα αντικείμενα. Ολοι οι δρόμοι χρειάζονται αποδοτικές αποχετευτικές υποδομές.
● Για τις πλημμύρες που μεταφέρονται από εξωτερικές λεκάνες απορροής στους οικισμούς μέσω ρεμάτων, η αντίληψη ότι πρέπει να σχεδιάζονται με παροχές με μεγαλύτερη περίοδο επαναφοράς (π.χ. 100 αντί 50 χρόνων), εκτός της σημαντικής αύξησης του κατασκευαστικού κόστους, δεν φαίνεται ότι βοηθά ουσιαστικά στη λύση του προβλήματος. Και αυτό αφενός λόγω της αδυναμίας καταστροφής και επανακατασκευής υφιστάμενων αντιπλημμυρικών υποδομών και αφετέρου διότι ο πλημμυρισμός που δημιουργείται και το ύψος των καταστροφών εξαρτώνται κυρίως από τον όγκο και λιγότερο από την ένταση των φαινομένων. Απαιτείται έλεγχος/ρύθμιση των πλημμυρικών νερών με υδραυλικά έργα εκτός αστικού ιστού, διαστασιολόγηση των έργων με δισδιάστατη προσέγγιση μέγιστου όγκου και μέγιστης παροχής.
● Η έλλειψη αξιόπιστων σχεδίων οργανωμένης αντιμετώπισης της κατάστασης με έγκαιρη προειδοποίηση και ασφαλή απομάκρυνση του πληθυσμού που εκτίθεται στον κίνδυνο. Η δημιουργία σχεδίων εκκένωσης δυνητικά επικίνδυνων περιοχών μιας πόλης υποδεικνύεται με τη λειτουργία μοντέλων προσομοίωσης της πλημμύρας σε ακριβές ανάγλυφο κατά τη φάση δημιουργίας των σχεδίων και επιχειρησιακά πριν από την αναμενόμενη έναρξη των πλημμυρικών φαινομένων. Χρειάζονται περισσότερο αξιόπιστες αναλυτικές μετεωρολογικές/υδρολογικές προγνώσεις και προγράμματα έγκαιρης μείωσης της έκθεσης στον πλημμυρικό κίνδυνο.
Οι νέες δυσμενείς συνθήκες της κλιματικής αλλαγής απαιτούν συνεχή εγρήγορση και «νέου τύπου» συντονισμένες δράσεις από την τεχνική κοινότητα, τις κρατικές αρχές, την τοπική αυτοδιοίκηση και τους πολίτες.
Ο κ. Γιώργος Τσακίρης είναι ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης Υδατικών Πόρων και πρώην υπηρεσιακός υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης.
