Στα μέσα της δεκαετίας του ’80, όταν η Τουρκία έκανε επίδειξη δυνάμεως βγάζοντας το ερευνητικό σκάφος «Σισμίκ» στο Αιγαίο, ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου έδωσε εντολή για άμεση ναυπήγηση ελληνικού ερευνητικού σκάφους. Έτσι, τον Δεκέμβριο του 1985 στα Ναυπηγεία Χαλκίδας καθελκύστηκε το «Αιγαίο», το πρώτο (και μοναδικό μέχρι σήμερα) ερευνητικό σκάφος ανοικτής θαλάσσης της χώρας.

Το «Αιγαίο», το οποίο βεβαίως ανήκει στον στόλο του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), έχει προσφέρει πολλά στην ελληνική και διεθνή ωκεανογραφική έρευνα. Ωστόσο, ο χρόνος για την αντικατάστασή του έχει παρέλθει προ πολλού. Τα τελευταία χρόνια το σκάφος περνά περισσότερο καιρό στα ναυπηγεία για επισκευές παρά στη θάλασσα, ενώ καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολη η ανεύρεση ανταλλακτικών.

Στην πραγματικότητα, όλος ο στόλος του ΕΛΚΕΘΕ έχει υποστεί τη φθορά του χρόνου. Εκτός από το «Αιγαίο», το ΕΛΚΕΘΕ διαθέτει ακόμη το πολύ μικρότερο «Φιλία», το οποίο ναυπηγήθηκε στον Πειραιά το 1986 και ειδικεύεται στην πειραματική αλιεία. Τέλος, υπάρχει το ακόμη μικρότερο και επίσης παλιό «Αλκυών». Ακόμη και αν τα «Φιλία» και «Αλκυών» ήταν σε άριστη κατάσταση, δεν θα μπορούσαν να υποκαταστήσουν το «Αιγαίο». Είναι χαρακτηριστικό ότι το βαθυσκάφος «Θέτις», το επιχειρησιακό βάθος του οποίου ξεπερνά τα 600 μέτρα, επιχειρούσε μόνο από το «Αιγαίο». Δυστυχώς, το «Θέτις» είναι παροπλισμένο από το 2013, όταν μεσούσης της οικονομικής κρίσης στάθηκε αδύνατον να βρεθούν τα απαραίτητα κονδύλια για τη συντήρησή του.

Τα παραπάνω δείχνουν ότι σήμερα, που η κλιματική αλλαγή είναι οδυνηρό γεγονός, η χώρα είναι απογυμνωμένη από εφόδια απολύτως απαραίτητα για την επιβίωσή της. Οπως θα διαβάσετε στις επόμενες σελίδες, το πανευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα TREC μελετά τα παράκτια οικοσυστήματα της Γηραιάς Ηπείρου προκειμένου η αποκτηθείσα γνώση να συμβάλει στον μετριασμό ή/και στην αποφυγή των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Κομβικό ρόλο στη μελέτη παίζει το σκάφος «Tara», ένα πλωτό πολυ-εργαστήριο, όπως εξάλλου είναι και το «Αιγαίο».

Και όμως, το «Αιγαίο» θα μπορούσε να έχει ήδη αντικατασταθεί: το 2018 είχε εξασφαλιστεί χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ) για την κατασκευή νέου σκάφους. Το συνολικό κόστος της ναυπήγησής του είχε υπολογιστεί στα 55 εκατομμύρια ευρώ και η χρηματοδότηση από την ΕΤΕ ήταν 41 εκατομμύρια ευρώ (75% του συνολικού προϋπολογισμού). Παρά το γεγονός ότι η ΕΤΕ είχε διαθέσει άμεσα την προκαταβολή των 8 εκατομμυρίων ευρώ, μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί τα 14 εκατομμύρια της ελληνικής συμμετοχής.

Βεβαίως ο κρατικός προϋπολογισμός δεν είναι αστείρευτος, αλλά όλα είναι θέμα προτεραιοτήτων. Με τη γείτονα να συνεχίζει την επίδειξη δυνάμεως με το υπερσύγχρονο «Oruc Reis» και την κλιματική απειλή να επικρέμεται, θα περίμενε κανείς το νέο «Αιγαίο» να όργωνε ήδη το Αιγαίο και όχι μόνο.