Θα είναι η Τουρκία η πρώτη χώρα που θα εξέλθει μέσω εκλογών από ένα καλά εδραιωμένο αυταρχικό καθεστώς; Οι εκλογείς καλούνται να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο αντίθετα πολιτικά συστήματα: την επιστροφή στη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τον κοινοβουλευτισμό ή τη συνέχιση της βασιλείας του Ταγίπ Ερντογάν, την ενίσχυση του αυταρχισμού και του συστήματος κόμματος-κράτους. Κομμένο και ραμμένο στα μέτρα ενός ανδρός, το σύστημα αυτό, ο ερντογανισμός, είναι το βασικό διακύβευμα αυτών των εκλογών.
Οι σεισμοί του Φεβρουαρίου ανέδειξαν όλες τις αδυναμίες του συστήματος: την ανίατη κατάσταση των θεσμών, τις συνέπειες του υπερσυγκεντρωτισμού και του νεποτισμού στη δημόσια διοίκηση, τα αποτελέσματα της αμνηστίας στις κατασκευαστικές εταιρείες. Η Τουρκία εισήλθε στην εκλογική περίοδο κάτω από αυτές τις συνθήκες. Ο Ερντογάν με μειωμένη δημοτικότητα και για πρώτη φορά σε άμυνα αναγκάστηκε να διευρύνει τη συμμαχία του με μικρά ισλαμικά ριζοσπαστικά κόμματα. Προηγουμένως είχε φροντίσει να καταδικαστεί σε δύο χρόνια φυλάκισης ο πολύ δημοφιλής δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου.
Σήμερα μια άλλη διαίρεση κυριαρχεί στην Τουρκία ανάμεσα στους οπαδούς και στους αντιπάλους του Ερντογάν. Η δημιουργία ενός αντι-Ερντογάν μετώπου έδωσε τα πρώτα θετικά αποτελέσματα στις δημοτικές εκλογές του 2019. Στηριζόμενος σε αυτή την επιτυχία, ο επικεφαλής του CHP, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, επέβαλε σχεδόν πραξικοπηματικά στο κόμμα του τη συμμαχία με συντηρητικά κόμματα. Πρόκειται για κάτι πρωτόγνωρο. Με μια προσωπικότητα διαμετρικά αντίθετη του Ερντογάν, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου προβάλλει ως «ήρεμη δύναμη» και εκφράζει την επιθυμία για επιστροφή στον κοινοβουλευτισμό.
Από την πλευρά του, το κουρδικό κίνημα, παρά τις διώξεις που υφίσταται, συγκρότησε μέτωπο με κόμματα τις Αριστεράς για τις βουλευτικές εκλογές. Αυτή η συμμαχία που οι δημοσκοπήσεις την εμφανίζουν στο 11%-13% θα έχει καθοριστικό ρόλο στην εκλογή προέδρου αλλά και στον σχηματισμό κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας.
Ο κοινός παρονομαστής αυτών των νέων συσπειρώσεων είναι η επιθυμία να τεθεί τέλος στο καθεστώς Ερντογάν, στον νεποτισμό και στη διαφθορά, να αποκατασταθεί το κράτος δικαίου, οι ελευθερίες και οι σχέσεις με την ΕΕ.
Εάν η αντιπολίτευση επικρατήσει, το μέγεθος της προσπάθειας που θα απαιτηθεί για να εξαλειφθεί ο ερντογανισμός θα είναι τεράστιο. Δεν θα αποκατασταθεί η δημοκρατία από τη μια μέρα στην άλλη. Αλλά μια τέτοια νίκη θα κινητοποιήσει τις δημοκρατικές δυνάμεις και γι’ αυτό ελπίζουμε ότι δεν θα είναι παροδική. Αντιθέτως, εάν επικρατήσει ο Ερντογάν και πάλι, η Τουρκία θα παραμείνει για πολύ μακρύ διάστημα στην κατηγορία των αυταρχικών καπιταλιστικών καθεστώτων.
Ο κ. Αχμέτ Ινσέλ, συγγραφέας και ακαδημαϊκός, διετέλεσε καθηγητής των Πανεπιστημίων Galatasaray και Σορβόννης (Paris 1 Panthéon-Sorbonne).
