Ελλάδα

Ο λόρδος Πάλμερστον είχε πει ότι «Ελλάδα» είναι μια λέξη με συναισθηματικό βάρος που εξακολουθεί να μετράει στις σύγχρονες κοινωνίες. Το καταλαβαίνουμε αυτό πολύ καλά διαβάζοντας το καινούργιο βιβλίο του Ρόντρικ Μπίτον «Greece, Biography of a Nation», που μόλις κυκλοφόρησε (εκδόσεις Allen Lane, 462 σελίδες). Ο ομότιμος καθηγητής της έδρας Κοραή στο King’s College του Λονδίνου παρουσιάζει την ιστορία του ελληνικού κράτους, όχι μόνο με τα εργαλεία της πολιτικής ιστορίας αλλά και (κυρίως) με τα εργαλεία της ιστορίας των ιδεών, της ιστορίας των τεχνών, της πολιτισμικής ιστορίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το θέμα της οικοδόμησης της ελληνικής ταυτότητας, το πώς οι σύγχρονοι Ελληνες συνδέθηκαν με την αρχαία κληρονομιά και δημιούργησαν, κυριολεκτικά πάνω στα αρχαία ερείπια, μια ταυτότητα που είναι ταυτόχρονα σύγχρονη και (αρχαία) ελληνική.

Διαρθρωμένο σε 12 κεφάλαια, το βιβλίο του Μπίτον καλύπτει μια περίοδο τριών αιώνων, από το 1718 έως σήμερα. Τρεις ερμηνευτικοί και ταυτόχρονα αφηγηματικοί άξονες διατρέχουν το βιβλίο. Πρώτον, ο εκδυτικισμός της συλλογικής ταυτότητας, μια διαδικασία που αρχίζει να εξελίσσεται από τις αρχές του 18ου αιώνα, καθώς τα ευρωπαϊκά στοιχεία κερδίζουν διαρκώς έδαφος επί των ανατολικοβυζαντινών. Δεύτερον, ο καθοριστικός ρόλος των ξένων σε όλη αυτή τη διάρκεια διαμόρφωσης του σύγχρονου έθνους και κατόπιν έθνους-κράτους. Τρίτον, οι δύσκολες σχέσεις ενός δημιουργικού λαού, με ισχυρές δημοκρατικές παραδόσεις, με το κράτος του – ένα κράτος αναποτελεσματικό, αδύναμο, πελατειακό, διεφθαρμένο, που ταυτόχρονα αφήνεται να λεηλατηθεί από τους ίδιους τους πολίτες του.