Την άνοιξη του 1889 ο 25χρονος δικηγόρος Ελευθέριος Κυριάκου Βενιζέλος εκλέγεται βουλευτής Κυδωνίας, με το κόμμα των Φιλελευθέρων, στη Γενική των Κρητών Συνέλευση. Ο πατέρας του, Κυριάκος, είχε πεθάνει από το 1883 και μέντοράς του ήταν ο σύζυγος της αδελφής του Κωνσταντίνος Μητσοτάκης (1844-1898), μια «ογκολιθική προσωπικότητα». Η Συνέλευση ήταν ένα νομοθετικό, αιρετό σώμα, που λειτουργούσε σε εφαρμογή της λεγόμενης Σύμβασης της Χαλέπας του 1878. Με τη σύμβαση αυτή, που ήταν βελτιωμένη μορφή του Οργανικού Νόμου του 1868, ο σουλτάνος παραχωρούσε αυτοδιοικητικά προνόμια στην Κρήτη. Στις εκλογές του 1889 επικράτησε για πρώτη φορά το κόμμα των Φιλελευθέρων, γνωστό και ως κόμμα των Ξυπόλυτων. Επικράτησε του κόμματος των Συντηρητικών, που ήταν γνωστό ως το κόμμα των Καραβανάδων. Η κομματική αντιπαράθεση στην Κρήτη ήταν πολύ σκληρή. Δεν ήταν μόνο τα χωριστά καφενεία. Ηταν και τα αγροτικά εγκλήματα, κυρίως κλοπές αιγοπροβάτων ή ακρωτηριασμοί υποζυγίων (αφτιά γαϊδάρων), αλλά και εκβιασμοί και φυσικά φονικά.
Αλλά μετά τις εκλογές του 1889 τα κομματικά πάθη εξερράγησαν. Στη διάρκεια της Συνέλευσης βουλευτές των συντηρητικών, με επικεφαλής τον Αριστείδη Κριάρη, τάχθηκαν υπέρ της Ενωσης με την Ελλάδα. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση της Υψηλής Πύλης, την κήρυξη στρατιωτικού νόμου και τις αναπόφευκτες διώξεις των κρητικών πολιτικών. Ο Βενιζέλος, για να μη συλληφθεί, στις αρχές του φθινοπώρου του 1889 εκπατρίστηκε στην Αθήνα, όπου και έμεινε έως την άνοιξη του 1890.
Σ’ αυτούς τους μήνες αλληλογραφεί πυκνά με τη μνηστή του Μαρία Ελευθερίου-Κατελούζου, που είχε παραμείνει στα Χανιά. Είχαν γνωριστεί την Τσικνοπέμπτη του 1887 και αρραβωνιαστεί τον Ιανουάριο του 1889. Μελαχρινούλα και μικρόσωμη, «ένα τόσο δα μικρό γυναικάκι», όπως είχε εκμυστηρεθεί, τρυφερά, ο Ελευθέριος αργότερα. Παντρεύτηκαν το φθινόπωρο του 1890. Η Μαρία πέθανε το 1894, μόλις 24 ετών, από επιλόχειο μόλυνση. Ο Βενιζέλος την πένθησε βαριά, με μια μορφή «λυπομανίας». Πολλά χρόνια αργότερα, το 1921, παντρεύτηκε την Ελενα Σκυλίτση.
Τα 97 γράμματα εκδίδονται τώρα από τον Μ. Ζ. Κοπιδάκη και τη Μαρία Καραγιάννη («Ελευθέριος Βενιζέλος και Μαρία Ελευθερίου: Η αλληλογραφία, 1889-1890», εκδόσεις Καστανιώτη). Εξαιρετική έκδοση και εξαιρετική, έως και απολαυστική, εισαγωγή (σχεδόν μονογραφία) του Μιχάλη Κοπιδάκη που μας δίνει όλο το πολιτικό πλαίσιο της εποχής στην Κρήτη, μέσα από την τρυφερότητα της αλληλογραφίας δύο νέων μνηστευμένων.
