O Kώστας Σημίτης έφυγε πλήρης ημερών και έργων και, όπως συνέβαινε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, έτσι και στον θάνατό του προκάλεσε πάθη. Πάθη πολιτικά. Τις τελευταίες ημέρες έχουν γραφτεί και ειπωθεί όλα για τον Σημίτη, και ύμνοι και αφορισμοί. Δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι που δεν έχει γραφτεί. Ο Σημίτης λοιπόν έφυγε και άφησε πίσω του την κληρονομιά του εκσυγχρονισμού. Οι επίδοξοι κληρονόμοι είναι πολλοί. Κάποιοι εντός της οικογένειας και άλλοι από το άλλο σόι που πιστεύουν ότι αν απλώς δηλώσουν εκσυγχρονιστές, θα γίνουν κιόλας. Τι είναι όμως ο εκσυγχρονισμός και τι δεν είναι. Πιθανότατα αν βγούμε στον δρόμο και ρωτήσουμε τους πολίτες πώς αντιλαμβάνονται την έννοια, όσους ρωτήσουμε άλλες τόσες διαφορετικές απαντήσεις θα λάβουμε. Ενα είναι κατά τη γνώμη μου βέβαιο.
Ο εκσυγχρονισμός είναι μια διαρκής άσκηση, και στην πολιτική και στη ζωή, και σε κάθε ιστορική συγκυρία οι προκλήσεις του είναι διαφορετικές. Εκσυγχρονισμός, για παράδειγμα, είναι το να επιχειρεί μια κυβέρνηση – κατά την περίοδο δε της παντοδυναμίας της – να θωρακίσει τη δημόσια διοίκηση και τη δημοκρατία θεσπίζοντας μηχανισμούς ελέγχου ακόμη και του δικού της έργου. Επί των ημερών του ο Σημίτης θέσπισε τις Ανεξάρτητες Αρχές, μεταξύ αυτών η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και η Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών.
Εκσυγχρονισμός είναι αυτό. Εκσυγχρονισμός δεν είναι να παρεμβαίνεις νύχτα και να αλλάζεις τη σύνθεση μιας ανεξάρτητης αρχής προκειμένου να την ελέγξεις. Εκσυγχρονισμός δεν είναι να δηλώνει ένας πολιτικός από το βήμα της Βουλής ότι ο επικεφαλής μιας ανεξάρτητης αρχής «έχει προσωπική ατζέντα» διότι ξέρει ότι έτσι υπονομεύει τον ίδιο τον θεσμό. Εκσυγχρονισμός δεν είναι να ανέχεται κάποιος την παρακολούθηση των πολιτικών του αντιπάλων. Να συμφωνήσουμε ότι ο Σημίτης στον οποίο κάποιοι ομνύουν δεν θα επέτρεπε ποτέ μια τέτοια θεσμική εκτροπή. Εκσυγχρονισμός δεν είναι οι «μπλε φάκελοι» με τα υπουργικά milestones που κάποιοι θέλουν να παραπέμπουν στο σημειωματάριο του Σημίτη. Ο ίδιος άλλωστε έλεγε – ως αριστερός με σοσιαλδημοκρατικές ιδέες, όπως αυτοχαρακτηριζόταν – ότι η πραγματοποίηση του εκσυγχρονισμού δεν αποτελεί απλώς μια τεχνοκρατική διαδικασία αλλά συνεπάγεται κινητοποίηση και κοινωνικό αγώνα. Παραπομπή στις ιδέες και τον πολιτικό τρόπο δράσης του Σημίτη δεν είναι το να μην αναλαμβάνεις τις ευθύνες που σου αναλογούν και να κρύβεσαι πίσω από τις ευθύνες άλλων.
Ο Σημίτης συγκρούστηκε με τον Ανδρέα και υπέστη πολιτικές συνέπειες, αλλά κυρίως παραιτήθηκε δυο φορές από το αξίωμα του υπουργού αναλαμβάνοντας την ευθύνη της διαφωνίας του από προτεινόμενες πολιτικές. Ο εκσυγχρονισμός στην πράξη και στην ουσία του είναι άσκηση δύσκολη και απαιτητική, πρωτίστως ατομική και στη συνέχεια συλλογική. Πάντως σίγουρα δεν πραγματώνεται με ένα θεωρητικό ρεσάλτο.
