Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού ξεπέρασε τις αλληλοδιαδεχόμενες κρίσεις 2008-2024, απειλείται από λιγότερο εμφανή προβλήματα, κυρίως το δημογραφικό, την κλιματική αλλαγή και την τεχνολογική υστέρηση σε σχέση με τους ανταγωνιστές της, τις ΗΠΑ και την Κίνα.
Οι κρίσεις ξεπεράστηκαν και άφησαν πίσω τους και θετικά και αρνητικά αποτελέσματα. Η δημοσιονομική κρίση δίχασε σε μεγάλο βαθμό την ΕΕ σε βόρειες και νότιες χώρες, βελτίωσε όμως τον μηχανισμό προστασίας για πιθανές μελλοντικές κρίσεις. Πριν ξεπεραστεί η δημοσιονομική κρίση, πρόβαλε η μεταναστευτική, η οποία ανέδειξε τη δυσκολία συνεννόησης των κρατών-μελών.
Η ανεπαρκής διαχείριση της δημοσιονομικής σε συνδυασμό με τη μεταναστευτική κρίση, ανέστησε τους ξεχασμένους «δαίμονες» του εθνικισμού και εξέθρεψε τον λαϊκισμό με τις αντιευρωπαϊκές απλουστευτικές προτάσεις τους για την αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων. Στις εκλογές του 2019 η δυσφορία των πολιτών εκφράστηκε μέσω της μεγάλης αποχής.
Η υγειονομική κρίση που ακολούθησε, συνέβαλε στη σύσφιξη των δεσμών των κρατών-μελών και συνεπώς στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής κοινότητας συμφερόντων. Η από κοινού αγορά εμβολίων και περισσότερο το Ταμείο Ανάκαμψης αποτέλεσε ένα μεγάλο βήμα προς τη δημοσιονομική ένωση.
Η πληθωριστική κρίση εκδηλώθηκε στη συνέχεια, ως αποτέλεσμα της υγειονομικής κρίσης, η οποία είχε διαρρήξει τμήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας παγκοσμίως και είχε οδηγήσει στη χαλάρωση της δημοσιονομικής και της νομισματικής πολιτικής της ΕΕ με στόχο την αντιμετώπιση της ύφεσης, λόγω της παύσης πολλών οικονομικών δραστηριοτήτων.
Η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία επιδείνωσε το πληθωριστικό κύμα, κυρίως στην ενέργεια και ανάγκασε την ΕΚΤ να συσφίξει τη νομισματική πολιτική και να αυξήσει τα επιτόκια. Ακολούθησε αναπόφευκτα επιβράδυνση στους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης στα κράτη-μέλη, κυρίως στον βιομηχανικό, ενεργοβόρο ευρωπαϊκό Βορρά (Γερμανία). Αντίθετα ο ευρωπαϊκός, λιγότερο βιομηχανικός Νότος, βοηθούμενος από την τουριστική ανάπτυξη και από το Ταμείο Ανάκαμψης, βρίσκεται σε πολύ καλύτερη οικονομική κατάσταση (Ελλάδα).
Σήμερα, μετά την υποχώρηση της πληθωριστικής κρίσης, η στασιμότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας εκτρέφει και πάλι φαινόμενα εθνικισμού και λαϊκισμού σε πολλές χώρες που απειλούν τη συνοχή του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Ταυτόχρονα, η υπογεννητικότητα και η δυστοκία στον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών για την τεχνολογική καινοτομία αφήνει πίσω την ΕΕ σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα.
Μπροστά στις επερχόμενες ευρωεκλογές, η αντιμετώπιση των προβλημάτων, της υπογεννητικότητας, της κλιματικής αλλαγής (που προκαλεί αγροτικές διαμαρτυρίες) και της τεχνολογικής υστέρησης θα μπορούσε να είναι επιτυχής, αν η ΕΕ έκανε ένα άλμα προς την πολιτική ενοποίησή της. Ετσι, θα μπορούσε να λαμβάνει και να εφαρμόζει αποφάσεις με ταχύτητα και αυτονομία, τόσο για την κλιματική κρίση και την ενίσχυση της καινοτομίας στην οικονομία, όσο και για την άμυνα και την εξωτερική πολιτική, περιορίζοντας τις εθνικιστικές και λαϊκιστικές δυνάμεις που απεργάζονται τη διάλυσή της.
Ο κ. Ναπολέων Μαραβέγιας είναι καθηγητής Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
