Οπως διαπιστώνουμε σχεδόν καθημερινά, στην αντιπολίτευση και ιδιαίτερα στον ΣΥΡΙΖΑ τα πρόσωπα μπορεί να αλλάζουν, όχι όμως και οι κακές συνήθειες, κάτι που επιβεβαιώνεται χαρακτηριστικά με τη συνθηματολογία περί μηδενισμού του ΦΠΑ στα τρόφιμα. Ωστόσο, ο ελληνικός λαός ήδη γνωρίζει καλά – και έχει πληρώσει ακριβά από τη θητεία του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση – τέτοιου είδους κηρύγματα.

Στην περίπτωση, δε, της κατάργησης του ΦΠΑ στα τρόφιμα ή γενικώς στα είδη πρώτης ανάγκης η αντιπολίτευση επιμελώς παραλείπει ότι, ακόμη και εάν μηδενιζόταν ο ΦΠΑ, δε είναι καθόλου βέβαιο ότι το ισοζύγιο πληρωμών θα ανταποκρινόταν θετικά. Αντιθέτως, το πιθανότερο είναι πως θα υπήρχε διατάραξη της ισορροπίας, με αρνητικές επιπτώσεις – κυρίως, μάλιστα, για τον τελικό καταναλωτή. Εξάλλου, η μείωση του ΦΠΑ, όπως και κάθε οριζόντιο μέτρο, έχει το εξής δομικό χαρακτηριστικό: Παρέχει το ίδιο όφελος σε όλους, ανεξαρτήτως οικονομικής επιφάνειας ή ακόμη και τόπου διαμονής.

Συνεπώς, από μια ενδεχόμενη μείωση τιμών επωφελούνται αδιακρίτως πλούσιοι, μεσαίοι και οικονομικά ασθενέστεροι, καθώς και τα εκατομμύρια των τουριστών που υποδεχόμαστε κάθε χρόνο στην πατρίδα μας, εφόσον και αυτοί είναι καταναλωτές. Επίσης, η αποτελεσματικότητα της μείωσης του ΦΠΑ στα τρόφιμα είναι εξαιρετικά αμφίβολη, ακριβώς επειδή η ζήτηση στον κλάδο των προϊόντων πρώτης ανάγκης είναι, επί της ουσίας, ανελαστική. Δηλαδή, η κατανάλωση στην πραγματική αγορά δεν επηρεάζεται σημαντικά από τις διακυμάνσεις των τιμών.

Ομως, το επιχείρημα που κλείνει άπαξ και διά παντός τη συζήτηση για τη χρησιμότητα μιας οριζόντιας μείωσης τιμών σαν «πυροσβεστικό» μέτρο κατά της ακρίβειας έχει να κάνει με βασικές γνώσεις για το πώς λειτουργεί η σύγχρονη οικονομία και δη στην αμείλικτη αρένα της καθημερινότητας. Υπό αυτή την προοπτική, μια μείωση του ΦΠΑ θα μπορούσε να οδηγήσει τις επιχειρήσεις να διαμορφώσουν τις τιμές πώλησης των προϊόντων τους χωρίς να ενσωματώσουν καμία έκπτωση. Η απόφαση παραμένει στην κρίση των εμπόρων και τον ελεύθερο μεταξύ τους ανταγωνισμό. Επιπλέον, στη διαδρομή που ακολουθεί οποιοδήποτε καταναλωτικό είδος, ανάμεσα στον παραγωγό/εισαγωγέα και ως το ράφι, παρεμβαίνουν πολλοί ενδιάμεσοι σταθμοί, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο αμφίβολη τη μετακύλιση του οφέλους στον καταναλωτή.

Εν κατακλείδι, παρότι η μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα φαίνεται ως μια ελκυστική λύση, μια πιο ενδελεχής εξέταση αποκαλύπτει σημαντικούς κινδύνους. Αντί αυτού, απαιτείται μια πιο στοχευμένη προσέγγιση που θα παρέχει ουσιαστική ανακούφιση στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δημοσιονομική σταθερότητα.

Ο κύριος Χάρης Θεοχάρης είναι υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.