Επετειακό χαρακτήρα – διαβάζουμε – προσλαμβάνει το 15ο συνέδριο του κυβερνώντος κόμματος, καθώς αυτό συμπληρώνει πενήντα χρόνια ζωής. Κάθε επέτειος είναι μια αφορμή γιορτής. Η γιορτή συνδέεται με ένα μεγάλο γεγονός, μια ιδρυτική πράξη για παράδειγμα, είναι μια υπέρβαση, μια ένδειξη αντοχής στον μακρύ χρόνο, μια εναντίωση στη φθορά. Δεν είναι μόνο αυτό. Είναι και μια αφορμή ανακεφαλαίωσης της εμπειρίας που κάθε επέτειος φέρνει ως ευκαιρία. Προφανώς και χρήσης πολιτικής αυτής της ευκαιρίας, σε μια σύνδεση των παραστάσεων, της ιστορίας και των συμβόλων με το παρόν, από τους εκφραστές της στιγμής, που λογικό είναι να βλέπουν και να φαντάζονται τον εαυτό τους πέραν της στιγμής.
Από την εποχή του ιδρυτή της, του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ως σήμερα, η Νέα Δημοκρατία αποτελεί έναν, μαζί με το ΠαΣοΚ – ο ΣΥΡΙΖΑ ακολούθησε –, κύριο συντελεστή της μεταπολιτευτικής μας ζωής, με ρόλο καίριο και καθοριστικό σε κρίσιμες στιγμές καμπής και δοκιμασίας, με τη χρεοκοπία της χώρας να βρίσκεται στην κορυφή αυτής της όχι αδιατάρακτης διαδρομής. Η θεμελιώδης επιλογή, ιδεολογικοπολιτικού τύπου, θα έλεγε κανείς, η ανάδειξη του κράτους σε καθοριστικό παράγοντα της συλλογικής ζωής και σε σημείο έσχατης αναφοράς του ιδρυτή της, διαπότισε ένα κόμμα και συνεχίζει να το διαπερνά ως συστατικό της πολιτικής του υπόστασης και ουσίας. Το κράτος, το κράτος πρώτα, το κράτος πάντα.
Η Νέα Δημοκρατία είναι ένα τυπικά αστικό κόμμα. Στις διακηρύξεις της βρίσκει κανείς φιλελεύθερες αναφορές, σε διαφορετική ένταση στη διαδρομή και ανάλογα με τις συγκυριακές και τρέχουσες τακτικές ανάγκες του πολιτικού ανταγωνισμού, μαζί με μια κοινωνική, όπως σε μια καταχρηστική εκμετάλλευση της γλώσσας διαρκώς επικαλείται, αναφορά. Αυτό ήταν το «πομπώδες συμπλήρωμα δικαίωσης» ενός κόμματος που κυβέρνησε αρκετά χρόνια τη σύγχρονη Ελλάδα.
Τα επιτεύγματα της χώρας, όπως καταγράφονται από τον επίσημο λόγο της Νέας Δημοκρατίας, η σύνδεση με την Ευρώπη και τα άλλα σχετικά είναι το αποτέλεσμα μιας διαλεκτικής ανάγκης που ιστορικά και συσταλτικά διεκπεραιώνει και υποστηρίζει. Αστικό εξωτερικά κόμμα, στον πυρήνα του διασώζει με επιμέλεια και συντηρεί με συνέπεια μια φεουδαρχική φύση. Η συχνά επαναλαμβανόμενη αναφορά στην κυριαρχία, ιδιαίτερα μετά την αριθμητική υπεροχή στις δύο βουλευτικές εκλογές του περασμένου έτους, μέσα σε μια συνθήκη εξάντλησης της αντιπολίτευσης, αντανακλά μια πολιτική συνείδηση που γίνεται αντίστοιχος λόγος, πράξη, στάση και ήθος. Δημοκρατικό εξωτερικά κόμμα, δεν αποδίδει σημασία και δεν αντέχει εσωτερικές διαδικασίες προτάσεων, κριτικής ή και αμφισβήτησης, που θα αποτελούσαν μια πηγή πολιτικής δυναμικής και αυτοεξέλιξης σε σύγχρονο δημοκρατικό κόμμα, πέραν και απέναντι σε συνθήκες προσωπικής εξάρτησης και κληρονομημένης εξουσίας.
Δοκιμάστηκε στην κρίση. Δοκιμάστηκε και άντεξε, σε αντίθεση με το ΠαΣοΚ, που πλήρωσε βαρύ τίμημα και απώλεσε οριστικά μεγάλο μέρος από το εκλογικό σώμα του. Παρά την ανθεκτικότητα που δείχνει μέσα στην κρίση – Ιούνιος του 2012 – και την αντιμετώπιση της κορύφωσής της, σε συνεργασία με τον παραδοσιακό της αντίπαλο, θα ηττηθεί καταλυτικά το 2015 από τον επιθετικό ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος και με την πολιτική του και τη συνολική στάση του θα προπαρασκευάσει τη νίκη του 2019.
Η Νέα Δημοκρατία και η ηγεσία της αξιοποιούν τη συνθήκη για την ανάγκη απομάκρυνσης του ΣΥΡΙΖΑ από την εξουσία, που είχε ωριμάσει χάριν στην πολιτική εργασία του λεγόμενου αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου, ενός ελεύθερου και ακαθοδήγητου ισχυρού δημοκρατικού ρεύματος. Θα το καρπωθούν εκλογικά. Είναι γνωστή η συνέχεια. Στην κυβέρνηση πέντε χρόνια ήδη ανταποκρίθηκε ως διαχειριστικό σχήμα, υστέρησε και υστερεί στην αντιμετώπιση διαχρονικών ζητημάτων, από την αναποτελεσματική λειτουργία του κράτους, που το προστατεύει ως πολύτιμο εργαλείο εξουσίας, αναξιολόγητο, ανέγγιχτο και ατιμώρητο, ως την ανομία που κυριαρχεί και εύγλωττα μιλάει για αυτά που η έλλειψη πολιτικού σθένους άφησε στη ζώνη της σκιάς. Καμιά πρόσοψη μεταρρυθμιστικότητας δεν αρκεί να καλύψει αυτή την ανεπάρκεια.
Και πέρασε ο χρήσιμος χρόνος. Σε δύο μήνες ευρωεκλογές. Η πρώτη ουσιαστική αποτίμηση των πέντε χρόνων διακυβέρνησης. Η πιο κρίσιμη αναμέτρηση. Η εμπειρία των ανθρώπων της καθημερινής ζωής πια δεδομένη, η απουσία πλέον ενός αντιπάλου ως ελπίδα ορίζει τη νέα συνθήκη. Και οι εκλογές τελικά μια «επέτειος» είναι.
Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.
