Το 2024, η τέχνη (μιλάμε για τη στοχαστική, την απαιτητική τέχνη) εγκατέλειψε την παρηγορητική της φύση και έγινε ο καθρέφτης ενός κόσμου που παλεύει να κατανοήσει τον εαυτό του. Το κυρίαρχο ρεύμα δεν ήταν άλλο από μια δυστοπική απογύμνωση της πραγματικότητας: μια αισθητική που συνδυάζει τον ωμό ρεαλισμό με την τεχνολογική αλλοτρίωση και την υπαρξιακή αγωνία.
Ο κόσμος των τεχνών κατέγραψε την εποχή όχι με διάθεση εξιδανίκευσης, αλλά με μια ρεαλιστική οργή για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Σινεμά, εικαστικές τέχνες και λογοτεχνία εστίασαν στις συνέπειες μιας ζωής που διαλύεται στα όρια του φυσικού και του ψηφιακού, απογυμνώνοντας τις ψευδαισθήσεις ενός τεχνοκρατικού παρόντος.
Στην εικαστική σκηνή, η άνοδος της ψηφιακής τέχνης και των NFT έφερε νέες προοπτικές, αλλά και αμφιβολίες για τη γνησιότητα της δημιουργικής έκφρασης. Εργα που συνδυάζουν τεχνητή νοημοσύνη με ανθρώπινη παρέμβαση προκάλεσαν ερωτήματα για το τι συνιστά αυθεντική τέχνη.
Εγκαταστάσεις που αντανακλούν την κλιματική κρίση, διαδραστικά έργα που ενσωματώνουν τεχνολογία και προγράμματα AI που παράγουν «αυτόματα» δημιουργήματα έθεσαν τον θεατή σε ρόλο παρατηρητή αλλά και υποκειμένου της εμπειρίας.
Η εικόνα κυριάρχησε με τέτοιο τρόπο που η εμπειρία του πραγματικού αλλοιώθηκε ακόμα περισσότερο. Η λογοτεχνία στράφηκε σε ρεύματα που ανασκαλεύουν το κοινωνικό τραύμα και την αποξένωση του ανθρώπου. Τα δυστοπικά μυθιστορήματα δεν περιγράφουν πλέον το μακρινό μέλλον αλλά την υπερβολική εκδοχή του παρόντος.
Οι συγγραφείς καταπιάστηκαν με την κλιματική κατάρρευση, την τεχνολογική απολυταρχία και τη χαμένη επικοινωνία. Ο λόγος τους έγινε λιτός, γεμάτος εσωτερική ένταση. Οι άνθρωποι του 2024 δεν αναζητούν όμορφες ιστορίες – επιδιώκουν τη σκληρή αλήθεια, ακόμη κι όταν αυτή είναι αφόρητη.
Στο θέατρο και στον κινηματογράφο η έννοια του ανθρώπινου σώματος επανήλθε ως βασικό σύμβολο. Η βία, η τεχνολογική παρέμβαση και η απελπισμένη αναζήτηση ταυτότητας εκφράστηκαν με τρόπο τραχύ και έντονο. Το σώμα έγινε τόπος σύγκρουσης ανάμεσα στη φύση και στην τεχνολογία, ανάμεσα στο παλιό και στο νέο, ενώ οι δημιουργοί αναζήτησαν τι απομένει από την ανθρωπιά όταν τα πάντα γύρω μοιάζουν ψηφιοποιημένα και αποστειρωμένα.
Η τέχνη του 2024 δεν είχε χώρο για ουτοπίες. Ο κριτικός ρεαλισμός κυριάρχησε: ένα ρεύμα που αναμετρήθηκε με την εποχή χωρίς ελπίδα διαφυγής.
Σε έναν κόσμο όπου η τεχνητή νοημοσύνη υποκαθιστά τη δημιουργικότητα, η τέχνη υπενθύμισε ότι ο ρόλος της είναι να αποκαλύπτει την αλήθεια. Μια αλήθεια που δεν προσφέρει παρηγοριά, αλλά ίσως, μέσα στη σκληρότητά της, να κρατά ζωντανή τη δυνατότητα της αντίστασης και της ανατροπής.
