Κατά τη διδασκαλία του Συγκριτικού Συνταγματικού Δικαίου οι φοιτητές με ρωτούν γιατί το εκλογικό σύστημα στις ΗΠΑ είναι τόσο πολύπλοκο. Δυσκολεύονται να κατανοήσουν ότι η πολυπλοκότητα υποκρύπτει τον φόβο των απολυταρχικών ευρωπαϊκών πολιτευμάτων που βίωσαν στην Ευρώπη οι ιδρυτές του αμερικανικού έθνους. Βέβαια εδώ μιλάμε για προεδρικό πολίτευμα σε ένα ομοσπονδιακό κράτος.
«Και τι είναι εκλογικό σύστημα στα κοινοβουλευτικά πολιτεύματα;» απορούν εύλογα. «Ενα φίλτρο που μετατρέπει τις ψήφους σε έδρες και υποβοηθεί την ανάδειξη κυβερνήσεων από τη Βουλή» τους απαντώ. Οι ερωτήσεις συνεχίζονται βροχηδόν: «Και ποιο εκλογικό σύστημα είναι το πλέον κατάλληλο;». «Απολύτως ακατάλληλο είναι αυτό που ψηφίζεται καιροσκοπικά για την εξυπηρέτηση μικροπολιτικών συμφερόντων της κυβέρνησης» λέω. Πρόκειται για τον ετεροχρονισμό της ουσιαστικής ισχύος του εκλογικού συστήματος από τις μεθεπόμενες εκλογές ή την απαίτηση της πλειοψηφίας των δύο τρίτων για την άμεση ισχύ του.
«Αυτή είναι μια από τις εγγυήσεις που πρέπει να προβλέπει το Σύνταγμα για το εκλογικό μας σύστημα» προσθέτω στον ενθουσιώδη διάλογο. «Κατάλληλο λοιπόν είναι εκείνο που διασφαλίζει τη μέγιστη συμμετοχή των ψηφοφόρων, ενθαρρύνει την εκπροσώπηση ευρύτερων κοινωνικών ομάδων, προάγει την αξιοκρατία, συμβάλλει στην αύξηση των ψηφοφόρων μέσω και της διευκόλυνσης της ψήφου των αποδήμων αλλά και της διεύρυνσης των τρόπων ψηφοφορίας, αποθαρρύνει αφενός τις πελατειακές σχέσεις και τις παρασκηνιακές εξαρτήσεις και αφετέρου την εξάρτηση από την κυβέρνηση, ενώ ελέγχει με διαφάνεια τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων» αναφώνησε η εκπρόσωπος μια φοιτητικής παράταξης. «Η λαϊκή ετυμηγορία και ο πλουραλισμός οφείλουν να είναι ο προσδιοριστικός παράγων της σύνθεσης του Κοινοβουλίου» προσθέτει άλλη φοιτήτρια.
«Δηλαδή δεν υπάρχει κανένα όριο στη συμμετοχή μικρών κομμάτων;» ρωτά κάποιος φανερά ενοχλημένος. «Η αρχή της αποτελεσματικότητας της Βουλής, η οποία απορρέει από την κοινοβουλευτική αρχή, συχνά οδηγεί στο να τίθεται ένα εκλογικό «κατώφλι», προκειμένου να διευκολύνονται ο διάλογος και η λήψη αποφάσεων. Μην ξεχνάτε ότι η Βουλή αναδεικνύει την κυβέρνηση» αποκρίνομαι. «Το εκλογικό μας σύστημα πρέπει να εφαρμόζεται πάγια ή κατά περιόδους να προσαρμόζεται;» συνεχίζω να ερωτώ. «Δεν υπάρχει συνταγματική διάταξη που να καθορίζει ρητά το εφαρμοστέο εκλογικό σύστημα» μου αποκρίνονται.
«Αρα ο νομοθέτης έχει το ελεύθερο να δράσει κατά το δοκούν;» πετάγεται κάποιος που φαινόταν πεπλανημένα ότι δεν συμμετέχει. «Οχι, δεσμεύεται από τις θεμελιώδεις αρχές του Συντάγματος και τις συνταγματικές αρχές της ψήφου και της ψηφοφορίας» απαντά η διπλανή του. «Και τελικά ποιο σύστημα είναι το πιο δίκαιο;» συνεχίζει αυτός. «Το πιο δίκαιο ή το πιο αποδεκτό από τους πολίτες;». «Εξαρτάται από κάθε χώρα. Θα πρέπει σίγουρα να είναι συνταγματικό, να έχει ρίζες στην πολιτειακή παράδοση μιας χώρας αλλά και να ανταποκρίνεται στις αλλαγές των καιρών. Το Σύνταγμα δεν προβλέπει λεπτομέρειες, και ορθώς» αποκρίνομαι.
«Ναι, αλλά δεν υπάρχει ιδανικό εκλογικό σύστημα;» ρωτά ο ονειροπόλος φοιτητής μου. «Υπάρχουν κάποιες γενικές αρχές που ισχύουν σε όλα τα δημοκρατικά πολιτεύματα, δεν υπάρχουν όμως μαγικά ραβδιά. Το πιο σημαντικό είναι το εκλογικό σύστημα να πείθει τους ψηφοφόρους να ψηφίζουν με κάθε δυνατό τρόπο και να διευρύνει ευλόγως το εκλογικό σώμα. Στη σημερινή συγκυρία, η Ελλάδα χρειάζεται να υιοθετήσει την ηλεκτρονική ψηφοφορία για να ενισχύσει τον πλουραλισμό του Κοινοβουλίου και την αντιπροσωπευτικότητα της κοινωνίας».
Η κυρία Φερενίκη Παναγοπούλου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
