Πριν από την αναθεώρηση του 2019 τα μέλη των Ανεξαρτήτων Αρχών επιλέγονταν από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής με ομοφωνία ή με πλειοψηφία των 4/5 των μελών της. Ταυτοχρόνως, η θητεία των μελών ήταν ορισμένη, χωρίς δυνατότητα παράτασης – πέραν ενός ευλόγου διαστήματος, για παράδειγμα του εξαμήνου – για την περίπτωση που η ανάδειξη νέων μελών δεν είχε καταστεί εφικτή. Η παλαιά ρύθμιση είχε ως αποτέλεσμα την παραλυσία κάποιων Ανεξαρτήτων Αρχών, καθώς το πολιτικό σύστημα απέτυχε να λειτουργήσει μέσα από ευρύτερες συναινέσεις.
Η λύση που δόθηκε με την αναθεώρηση του 2019 φαινομενικά εξασφάλιζε την κατάλληλη ισορροπία. Πλέον για την εκλογή των μελών των Ανεξαρτήτων Αρχών απαιτείται μια αυξημένη πλειοψηφία, αν και όχι ιδιαιτέρως φιλόδοξη, αυτή των 3/5 των μελών της Διάσκεψης των Προέδρων, ενώ, σε περίπτωση αδιεξόδου, η θητεία των παλαιών μελών παρατείνεται αυτοδίκαια μέχρι την εκλογή νέων. Ωστόσο, η λύση της αναθεώρησης του 2019 αφενός κρύβει έναν Δούρειο Ιππο, αφετέρου εφαρμόστηκε πλημμελώς.
Πρώτον, ποιος είναι ο Δούρειος Ιππος; Η Διάσκεψη των Προέδρων είναι ένα όργανο που προβλέπεται στον Κανονισμό της Βουλής, όχι στο Σύνταγμα. Συνεπώς, η συγκρότηση του οργάνου αυτού είναι στη διάθεση της εκάστοτε συνήθους πλειοψηφίας που απαιτείται για την τροποποίηση του Κανονισμού. Mάλιστα, η Διάσκεψη των Προέδρων δεν διαθέτει σταθερό αριθμό μελών. Οι σχηματισμοί της Βουλής βέβαια οφείλουν να αντανακλούν, σύμφωνα με το Σύνταγμα, την αναλογία δυνάμεων στην Ολομέλεια· ωστόσο, τίποτε δεν αποκλείει επιμέρους ευκαιριακές παρεμβάσεις ως προς τους προέδρους επιτροπών και κοινοβουλευτικών ομάδων που τελικά συμμετέχουν στη Διάσκεψη, ώστε να διευκολύνεται η επίτευξη της κατά τι αυξημένης πλειοψηφίας.
Δεύτερον, υπό ποιαν έννοια εφαρμόστηκε πλημμελώς η ισχύουσα ρύθμιση; Είναι γνωστό ότι η πλειοψηφία της Διάσκεψης των Προέδρων δέχτηκε, με αφορμή την τελευταία επιλογή μελών της ΑΔΑΕ και του ΕΣΡ, ότι αρκεί, κατά παραβίαση του γράμματος του Συντάγματος, και πλειοψηφία μικρότερη των 3/5, καθώς το τυχόν κλάσμα ως προς τον αριθμό των απαιτούμενων ψήφων παραλείπεται.
Εν προκειμένω, η πλειοψηφία των 3/5 αντιστοιχούσε σε 16,2 ψήφους και η Διάσκεψη των Προέδρων παρέλειψε το κλάσμα, δηλαδή τα 2/10. Η ίδια ερμηνεία θα οδηγούσε στην παράλειψη του κλάσματος, ακόμη και εάν η πλειοψηφία των 3/5 των μελών της Διάσκεψης αντιστοιχούσε σε 16,99 ψήφους· θα οδηγούσε δηλαδή σε παράλειψη σχεδόν μιας ολόκληρης ψήφου, πράγμα που καθιστά πρόδηλο ότι η ερμηνεία αυτή είναι πλημμελής στο σύνολό της. Αλλωστε στις συνταγματικά προβλεπόμενες προθεσμίες, για λόγους τήρησης της δημοκρατικής αρχής και σεβασμού του δικαιώματος ψήφου, το εύλογο είναι η παράλειψη του κλάσματος να σημαίνει τη στρογγυλοποίηση προς τα πάνω και όχι προς τα κάτω.
Πώς μπορεί να αξιοποιηθεί η παραπάνω εμπειρία στο πλαίσιο μιας ενδεχόμενης νέας αναθεώρησης του άρθρου 101Α του Συντάγματος για τις Ανεξάρτητες Αρχές; Το βέβαιο είναι ότι η αυξημένη πλειοψηφία για τη στελέχωση των Ανεξαρτήτων Αρχών αποτελεί εγγύηση της προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας τους. Επίσης, η σύνθεση του οργάνου και η διαδικασία επιλογής δεν επιτρέπεται να αφήνουν περιθώρια για θεσμικούς αυτοσχεδιασμούς. Θα ήταν συνεπώς προτιμότερο η κρίσιμη επιλογή των μελών των Ανεξαρτήτων Αρχών να ανατεθεί από το Σύνταγμα στην ίδια την Ολομέλεια της Βουλής. Η ανάθεση της επιλογής των μελών των Ανεξαρτήτων Αρχών στην Εθνική Αντιπροσωπεία είναι ανάλογη της βαρύτητας του θεσμικού τους ρόλου, εξασφαλίζει τη διαφάνεια και αυξάνει τη δημόσια λογοδοσία. Τέλος, ουδείς μπορεί να διανοηθεί ότι η πλειοψηφία των 3/5 των βουλευτών αντιστοιχεί σε οτιδήποτε άλλο παρά σε 180 ακέραιες ψήφους.
Η κυρία Βασιλική Χρήστου είναι επίκουρη καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
