Το μέλλον της εργασίας ήταν στο επίκεντρο της Διάσκεψης Κορυφής για την Ανάπτυξη, που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Και ενώ στον ελληνικό και διεθνή Τύπο αναδείχθηκαν κυρίως ευρήματα έρευνας που παρουσιάστηκαν στη διάρκεια της Διάσκεψης και αναφέρονται στον πιθανό εκτοπισμό 83 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας λόγω τεχνολογίας μέχρι το 2027, στις κλειστές συζητήσεις που ακολούθησαν μεταξύ ειδικών και κυβερνητικών αξιωματούχων, στις οποίες συμμετείχα, αναδείχθηκε μια άλλη παράμετρος: η Οικονομία της Φροντίδας.
Η οικονομία της φροντίδας – που συνδέεται με το κοινωνικό κράτος και αφορά τη φροντίδα ηλικιωμένων, την προσχολική εκπαίδευση και την παιδική φροντίδα, τη μακροχρόνια περίθαλψη – είναι κομβική. Η αυξανόμενη ζήτηση για υπηρεσίες φροντίδας λόγω της γήρανσης και της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού θα δημιουργήσει 300 εκατομμύρια θέσεις εργασίας έως το 2035 (εκτιμήσεις Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας). Σιγκαπούρη, Ινδονησία, Καναδάς, αλλά και Κίνα, η οποία έχει να διαχειριστεί έναν πληθυσμό που φθίνει και γηράσκει, προετοιμάζουν το εργατικό δυναμικό μέσω κατάλληλων προγραμμάτων διά βίου εκπαίδευσης και συμπράξεων δεξιοτήτων μεταξύ παρόχων φροντίδας, κοινωνικών εταίρων και παρόχων εκπαίδευσης/κατάρτισης. Παράλληλα, πιλοτικό πρόγραμμα που εφαρμόστηκε στη Βρετανία αποκαλύπτει ότι οι άνδρες δαπανούν 27% περισσότερο χρόνο για τη φροντίδα των παιδιών όταν εργάζονται 4ήμερο αντί 5νθημέρου, διευκολύνοντας τη συμμετοχή των μητέρων στην αγορά εργασίας.
Οι διεθνείς πρακτικές αναδεικνύουν μια σειρά προτεραιοτήτων για την Ελλάδα: Την ανάγκη για αναπτυξιακές πολιτικές που να υποστηρίζουν την υγεία και την ευημερία – αλλά και τη φροντίδα που τα συντηρεί, καθώς το δίχτυ ασφαλείας που λέγεται «οικογένεια» σταδιακά θα αδυνατίζει λόγω των δημογραφικών μεταβολών. Την ανάγκη για εθνική επένδυση σε Γνώση – Δεξιότητες – Καινοτομία. Την ενίσχυση της γυναικείας απασχόλησης, η οποία εκτιμάται ότι θα προσθέσει 8%-9% στο ΑΕΠ.
Η καταπολέμηση του έμφυλου χάσματος είναι θεμελιώδης: οι γυναίκες δαπανούν 12,5 δισεκατομμύρια ώρες απλήρωτης εργασίας φροντίδας κάθε μέρα. Ο αριθμός αυτός, αν αποτιμηθεί με βάση τον κατώτατο μισθό, συνεπάγεται ενίσχυση του παγκόσμιου ΑΕΠ της τάξεως των 11 τρισεκατομμυρίων δολαρίων τον χρόνο, 3 φορές το μέγεθος της παγκόσμιας βιομηχανίας τεχνολογίας! Η οικονομία της φροντίδας, ή «μοβ οικονομία» από το χρώμα που υιοθέτησαν φεμινιστικά κινήματα, εμπεριέχει στοιχεία επαναστατικού μετασχηματισμού. Κυρίως γιατί τοποθετεί στο επίκεντρο ζητήματα που άπτονται της «δικαιοσύνης της συνεισφοράς» (contributive justice, M. Sandel): Μας καλεί να επανακαθορίσουμε τη στάση μας απέναντι στην αξία της εργασίας, να αναγνωρίσουμε τη συμβολή των φροντιστών και παρόχων φροντίδας, τόσο επίσημων όσο και άτυπων, αμειβόμενων και μη, στο κοινό καλό, και να αποδώσουμε μεγαλύτερη προσοχή σε «αυτό που έχει σημασία» (valuing what matters) για την ευημερία της κοινωνίας.
Η δρ Μαρίλη Μέξη είναι ερευνητική επικεφαλής της Trade and Labour Initiative του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ και του
Geneva Graduate Institute.
