Νοέμβριο μήνα και έχουμε 25 βαθμούς. Κυκλοφορούμε με τα κοντομάνικα και έχει να πέσει κανονική, χρήσιμη βροχή δύο ολόκληρα χρόνια. Ο Μόρνος υποχωρεί 10 εκατοστά το 24ωρο και στην Αράχοβα οι βρύσες κλείνουν τη νύχτα, για να υπάρχει νερό τη μέρα. Προσέξτε! Οχι σε κάποιο άνυδρο νησί του Αιγαίου, αλλά στους πρόποδες του Παρνασσού. Εκεί όπου απλώνονται καταπράσινα δάση. Ούτε βροχή, ούτε χιόνι και κανένας δεν ξέρει για πόσο ακόμα.  Και από την άλλη, το βλέμμα με δυσκολία ξεκολλά από τη Βαλένθια. Από τα ποτάμια της λάσπης που κανένας δεν μπορεί με βεβαιότητα να πει πόσες ζωές κατάπιαν στο χειμαρρώδες διάβα τους.

Ο θάνατος και η καταστροφή μάς συγκλονίζουν και πάντα, μα πάντα βέβαια, μας βάζουν στη θέση των θυμάτων. Κι εκεί παρατεταμένη ξηρασία είχαν πριν από την καταστροφή και ας ευχηθούμε το μοτίβο να μην επαναληφθεί.

Και αν συμβεί στην Αθήνα;

Υπάρχει άνθρωπος που δεν έκανε αυτές τις ημέρες την αυτονόητη προβολή για να αναρωτηθεί «τι θα γίνει έτσι κι έχουμε έναν τέτοιον κατακλυσμό στην Αθήνα»;

«Τα λεκανοπέδια είναι δύσκολα και ειδικά η Αττική έχει περιοχές που είναι πολύ ευάλωτες» μας εξηγούσε τις προάλλες στο ραδιόφωνο ο μετεωρολόγος Θοδωρής Κολυδάς, φέρνοντας ως παράδειγμα το Μοσχάτο.

Ας είναι τουλάχιστον αυτή η τραγωδία καταλύτης εξελίξεων. Οπως κάναμε και μετά τον σεισμό της Τουρκίας τον Φεβρουάριο του 2023, που μιλήσαμε ύστερα από καιρό σοβαρά για αντισεισμική θωράκιση και αυτοψία των κτιρίων, έτσι και τώρα, ας δούμε πού είμαστε και τι επείγει να γίνει για την αντιπλημμυρική προστασία τουλάχιστον των πιο πυκνοκατοικημένων περιοχών.

Πρώτα πρώτα, τα στοιχειώδη: υποδομές και δόμηση. Λέμε για τα φρεάτια. Μα μπορούν τα φρεάτια να δώσουν διέξοδο σε φαινόμενα τέτοιας ραγδαιότητας; Τον αντισεισμικό μας κανονισμό τον αναθεωρούμε και (δικαίως) αισθανόμαστε αυτοπεποίθηση για την ανθεκτικότητα που έχουμε πετύχει τις τελευταίες δεκαετίες. Μήπως όμως πρέπει το ίδιο να κάνουμε και με το δίκτυο ομβρίων για να μπορεί να αντεπεξέλθει σε τέτοιας έντασης καταστροφές που οι επιστήμονες προειδοποιούν πως θα είναι όλο και συχνότερες;

Επειτα τα ρέματα. Στην Αττική είναι όλα χαρτογραφημένα και τα περισσότερα μπαζωμένα. Ας δούμε πού πρέπει να παρέμβει η Πολιτεία και ας ληφθούν επιτέλους εκείνα τα ριζικά μέτρα που χρειάζονται. Ας γκρεμίσει το κράτος τα αυθαίρετα – ναι, και όσα κακώς νομιμοποιήθηκαν – και ας απομακρύνει τα μπάζα. Να ξαναδούμε τι κάνουμε και με τα ποτάμια μας. Ας ανατεθεί σε κάποιο από τα πανεπιστήμιά μας να μελετήσει τι χώρος χρειάζεται να δοθεί στα ποτάμια που κάποτε διέτρεχαν το Λεκανοπέδιο. Να τα αλλάξουμε όλα και να δώσουμε χώρο σε αυτό που αν δεν βρει κοίτη να κυλήσει ως τη θάλασσα θα μας πάρει μαζί του.

Παρεμπιπτόντως, ξέρει κανείς πόσοι άνθρωποι κατοικούν σε ημιυπόγεια και υπόγεια διαμερίσματα στις γειτονιές της Αθήνας; Τι θα συμβεί σε έναν τέτοιο κατακλυσμό που μπορεί να τους πιάσει στον ύπνο; Πόσοι θα πεθάνουν;

Ασκήσεις και ενημέρωση

Και βέβαια δεν είναι ζήτημα μόνο υποδομών. Ποιος από εμάς ξέρει, για παράδειγμα, τι να κάνει σε περίπτωση καταρρακτώδους βροχής και πλημμύρας; Και δεν εννοώ τον σταυρό μας, όσοι πιστεύουμε. Χρειάζεται να εκπαιδευθούμε. Να μπει συστηματικά ένας κύκλος ενημέρωσης και ασκήσεων στα σχολεία και στις επιχειρήσεις. Να φτιάξουν και να δώσουν στη δημοσιότητα οι αρμόδιοι φορείς ενημερωτικά βίντεο με συγκεκριμένες οδηγίες.

Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε την πυρίτιδα. Μπορεί οι πλημμύρες να αποτελούσαν μέχρι πριν από μερικά χρόνια σπάνια απειλή για την Ελλάδα, παγκοσμίως ωστόσο είναι ο συχνότερος και πιο καταστροφικός κίνδυνος. H Παγκόσμια Τράπεζα έχει υπολογίσει πως από τις πλημμύρες που σημειώθηκαν από το 1998 ως το 2017 στον πλανήτη έχασαν τη ζωή τους 142.000 άνθρωποι. Περί τα 2 δισεκατομμύρια είδαν τις ζωές τους να επηρεάζονται σημαντικά, ενώ το συνολικό κόστος των ζημιών αποτιμάται σε 600 δισ. δολάρια.

Εμπειρία λοιπόν υπάρχει. Οπως και γνώση δοκιμασμένη στην πράξη, που μπορούμε άμεσα να αξιοποιήσουμε. Στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, οι Αρχές εκπονούν χάρτες κινδύνου σε σειρά περιοχών, ώστε οι πολίτες να αισθανθούν ενδυναμωμένοι απέναντι στην απειλή και την κρίσιμη στιγμή που θα κληθούν να λάβουν αποφάσεις κυριολεκτικά ζωής και θανάτου να ξέρουν τι πρέπει να κάνουν. Τους ενημερώνουν για τις ζώνες υψηλού κινδύνου πλημμυρών και κατολισθήσεων, για τις ασφαλέστερες περιοχές σε περίπτωση τέτοιων φαινομένων και για τις οδούς διαφυγής και τον χρόνο που χρειάζεται για να διανυθούν αυτές. Τους εκπαιδεύουν να ξέρουν πότε πρέπει να εκκενώσουν και πότε είναι πια αργά και το σωστό είναι να καταφύγουν σε υψηλότερους ορόφους. Δεν αρκεί το πραγματικά πολύτιμο 112.

Πρέπει, όταν ηχήσει, να έχει κανείς την ψυχραιμία και τη γνώση που θα δαμάσει τον πανικό και τελικά θα του σώσει τη ζωή και τη ζωή των παιδιών του. Αλήθεια, ξέρει κανείς μας ποιες είναι οι πιο επικίνδυνες περιοχές της Αττικής ή ποιο είναι το ασφαλέστερο σημείο στη γειτονιά του, για παράδειγμα;

Ακόμα και εκεί όπου εμπειρικά έχουμε μάθει ότι ο κίνδυνος είναι αυξημένος σχέδιο δεν υπάρχει. Το γράφω και στο μυαλό μου έρχεται ο τρόμος ακόμα και μιας περιορισμένης βροχής στο υπόγειο πέρασμα της Χαμοστέρνας. Ξέρουμε οι οδηγοί τι πρέπει να κάνουμε;

Η ζωή μας αλλάζει. Δεν μπορεί να πορευόμαστε χτυπώντας ξύλο και φτύνοντας τον κόρφο μας με την ευχή πως δεν θα μας τύχει.

Εχει τύχει στο παρελθόν, έτυχε πρόσφατα στη Μάνδρα, έτυχε στη Θεσσαλία με νερό διπλάσιο από όσο έπνιξε τη Βαλένθια… Στο κάτω κάτω, ας είμαστε υποψιασμένοι και ας μη χρειαστεί.

Δει δη χρημάτων και βούλησης

Κι εδώ όμως ο ρεαλισμός επιβάλλει να σταθούμε σε δύο βασικά προβλήματα. Το πρώτο είναι τα χρήματα. Με τι λεφτά θα γίνουν όλα αυτά; Το βλέμμα στρέφεται αυτομάτως στις Βρυξέλλες. Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Τις ίδιες ανάγκες αντιμετωπίζει ολόκληρος ο Νότος, πρόσφατες είναι οι εικόνες καταστροφής και στην Κεντρική Ευρώπη.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι πολιτικό. Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν μπορεί να αποδώσει καρπούς στον στενό χρονικό ορίζοντα ενός εκλογικού κύκλου. Και ό,τι δεν πιστώνεται άμεσα και σίγουρα στον πολιτικό, στο κόμμα ή στην κυβέρνηση που το έθεσε σε κίνηση, συχνά δεν προκρίνεται.

Ομως εδώ που βρισκόμαστε πια, από την επάρκεια, την αποφασιστικότητα και κυρίως από την πατριωτική ανιδιοτέλεια του πολιτικού προσωπικού (αν υπάρχει τέτοιο πράγμα) θα σωθούν ζωές. Ή θα χαθούν…