Με μεγάλη ανησυχία παρακολουθεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) την εξελικτική πορεία του ιού της ευλογιάς m. Πρόκειται για τη νόσο που μέχρι το 2022 ονομαζόταν ευλογιά των πιθήκων (monkeypox) και η οποία μετονομάστηκε σε mpox επειδή η προέλευση του ιού που την προκαλεί παραμένει άγνωστη. Η μετονομασία της νόσου συνέπεσε με την εξάπλωσή της εκτός της χωρών της Κεντρικής και Δυτικής Αφρικής όπου ενδημεί. Και ενώ η χορήγηση εμβολίων για την ευλογιά (τα οποία είναι αποτελεσματικά και για την ευλογιά m) στα άτομα υψηλού κινδύνου είχε ως αποτέλεσμα να αποσοβηθεί ο κίνδυνος σε ΗΠΑ και Ευρώπη (όπου η Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία μέτρησαν τα περισσότερα κρούσματα), η νόσος συνέχισε να αποτελεί σοβαρό πρόβλημα στην Αφρική.
Η Νιγηρία και η Δημοκρατία του Κονγκό βίωσαν εξάρσεις της νόσου και το 2023. Στο Κονγκό τα κρούσματα ήταν τουλάχιστον 14.600 και οι θάνατοι ανήλθαν σε 650. Εφέτος δε η κατάσταση έχει χειροτερέψει κατά πολύ και όχι μόνο επειδή οι αριθμοί είναι αυξημένοι: σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα, ο ιός της ευλογιάς m μεταδίδεται πια και σεξουαλικά. Για την ακρίβεια, σε πρόσφατη έξαρση της νόσου στην περιοχή του Νότιου Κίβου (South Kivou) το 30% των κρουσμάτων ήταν εργάτριες του σεξ.
Η παραπάνω διαπίστωση είναι ανησυχητική επειδή δείχνει ότι ο ιός αλλάζει γενετικά και διευρύνει τις μολυσματικές ικανότητές του. Μέχρι σήμερα, γνωρίζαμε ότι η ευλογιά m είναι μια ζωονόσος, μεταδίδεται δηλαδή σε ανθρώπους κυρίως μετά από απευθείας επαφή με μολυσμένα ζώα. Επιπροσθέτως μπορεί να μεταδοθεί ύστερα από απευθείας επαφή με μολυσμένα σκεύη αλλά και έπειτα από στενή επαφή μεταξύ ανθρώπων. Με άλλα λόγια, η προσφάτως τεκμηριωμένη σεξουαλική οδός μετάδοσης είναι το καινούργιο όπλο στη φαρέτρα του ιού.
Οπως μάθαμε όμως όλοι στη διάρκεια της πρόσφατης πανδημίας, η εξάπλωση ενός ιού είναι μια δυναμική και πολυπαραγοντική διαδικασία. Ετσι, η ανησυχία του ΠΟΥ δεν έχει να κάνει μόνο με τις διευρυμένες ικανότητες μετάδοσης του νέου ιικού στελέχους, αλλά και με το γεγονός ότι η περιοχή του Νοτίου Κίβου, η οποία συνορεύει με τη Ρουάντα και το Μπουρούντι, πλήττεται από εμφύλιες συγκρούσεις, επισιτιστική ανασφάλεια και μετατοπίσεις πληθυσμών. Και όπως επισημαίνεται στη σχετική ανακοίνωση του ΠΟΥ, τα παραπάνω «αφενός δυσχεραίνουν την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, αφετέρου δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για περαιτέρω εξάπλωση της ευλογιάς m».
Μεταξύ άλλων, η πρόσφατη πανδημία μάς δίδαξε ότι οι ιοί δεν γνωρίζουν σύνορα και πως απαιτείται συνεργασία όλων για την αναχαίτισή τους. Θα αφήσουμε άραγε (για άλλη μια φορά) την Αφρική στην τύχη της; Η πορεία της επέκτασης της ευλογιάς m θα δείξει αν πήραμε το μάθημά μας ή αν είμαστε ανεπίδεκτοι μαθήσεως.
