Εδώ και κάποια χρόνια – και τώρα με τη γαλλική ιστοριογραφική επιστήμη να πρωτοστατεί – μια μάχη δίνεται για μια άλλη του παρελθόντος γνωριμία.
Η ιστορία μιας χώρας δεν μπορεί να ερευνάται με προνομιακή αναφορά μόνο σε αυτήν. Και κυρίως, η ιστορία του κόσμου δεν μπορεί να ιεραρχείται με τα μάτια μιας μόνης χώρας. Αντίστροφα, λοιπόν, η διερεύνηση έχει επιστημολογικό συμφέρον να κινείται. Και ψάχνοντας την ιστορία του κόσμου όλου, άλλοτε στη μικρή και άλλοτε στη μακρά διάρκεια, όπως επιβάλλεται, να αναζητεί μέσα σε αυτές τις μεγάλες και μικρές εκτάσεις των καιρών και τόπων πώς μια κοινωνία έζησε, αλλά και ζει την παγκόσμια συμμετοχική περιπέτειά της.
Μια τέτοια προσέγγιση έχει το πλεονέκτημα να περιορίζει τους συχνά επικίνδυνους εθνοκεντρισμούς, τα «εθνικά ρομάντζα». Και όλες τις άλλες βεβαιότητες που θέλουν μια χώρα, την άλφα ή τη βήτα, να ατιμάται μέσα στην ψευδαίσθηση μιας ομφάλιας δόξας. Να είναι δηλαδή το κέντρο του κόσμου Αυτή. Και καμία άλλη να μην μπορεί την εκλεκτή της θέση να αμφισβητήσει. Και έτσι να διαμορφώνεται μια υπερταυτότητα (intrécissement identitaire) που τοποθετεί μια φυλή, ένα κράτος, ένα έθνος στης πυραμίδας την απρόσιτη κορφή.
Αναφέρθηκα παραπάνω στη Γαλλία, ενώ οι συγγραφείς δεν λείπουν και αλλού. Το κάνω γιατί η διεθνοποίηση της ιστορίας τελευταία εδώ έχει ιδιαίτερα ενταθεί. Ακριβώς για να καταδειχθεί πως ό,τι μια χώρα έκαμε και πρόσφερε, έβλαψε ή έλαμψε, όλα αυτά από πολλά άλλα έτερα εξαρτώνται. Και η «νέα» ιστοριογραφική επιστήμη προς αυτή τη φυσική διαλεκτική αλληλεγγύη δείχνει να κατευθύνεται.
Ξαναδιαβάζοντας ένα από τα τελευταία έργα που διηύθυνε ο Patrick Boucheron – άτακτο παιδί των μύθων και των «τόπων μνήμης» – σκέφτηκα πόσο αυτό το βιβλίο (L’histoire mondiale de la France) τεκμηριώνει συλλογικά αυτή την ερευνητική στάση.
Η ένθεση του κάθε μεγάλου ΤΙ μέσα σε ένα ευρύτερο χωροχρονικό πεδίο δίνει σε αυτό το ΤΙ ένα μέρος της αλήθειας του, της σχετικής και υπέροχης συνάμα. Κι έτσι, αντί να ψάχνουμε την πρωτιά σε μια φωνή της ιστορίας, μήπως είναι καλύτερα να αναζητούμε τη στοχαστική μας ευτυχία σε μιαν άλλη πιο πολύβουη ομορφιά.
Ο κ. Γιάννης Μεταξάς είναι επίτιμος καθηγητής πανεπιστημίων, τακτικό μέλος της Academie Europeenne Interdisciplinaire des Sciences.
