Τραμπ ή δεύτερος δρόμος;

Ηπανδημία φαίνεται πως ξαναφέρνει στην επιφάνεια παλιούς «προφήτες»: Αυτούς της επιστροφής στο έθνος-κράτος και του κρατισμού. Πληθαίνουν φωνές όπως των καθηγητών Χένρι Φάρελ και Αβραάμ Νιούμαν, που έγραφαν στο «Foreign Affairs» ότι «καθώς κρίσιμες αλυσίδες προσφοράς καταρρέουν και τα κράτη συσσωρεύουν ιατρικές προμήθειες και τρέχουν να περιορίσουν τα ταξίδια, η κρίση πιέζει προς μια μείζονα επανεκτίμηση της αλληλοσυνδεόμενης παγκόσμιας οικονομίας». Ενώ ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, Στίβεν Γουόλτ, υποστήριζε στο περιοδικό «Foreign Policy» ότι ένα από τα βασικά διδάγματα της κρίσης του κορωνοϊού είναι ότι τα έθνη-κράτη παραμένουν οι βασικές παράγοντες του διεθνούς συστήματος. Ξαναζεσταμένα, δηλαδή, φαγητά λόγω της καραντίνας. Αυξάνονται όμως και όσοι επαναφέρουν τη σημασία των δημόσιων υπηρεσιών κυρίως στους τομείς υγείας και παιδείας. Μόνο που στα καθ’ ημάς πολλοί εξ αυτών συγχέουν την παροχή υπηρεσιών με τον επιδοματοκεντρικό κράτος. Γι’ αυτό και επικαλούνται τον Σάντερς και όχι τον Βίλι Μπραντ.

Δεν είναι όμως τόσο απλοϊκά τα πράγματα. Οσον αφορά το τέλος της παγκοσμιοποίησης, αυτό που όντως συμβαίνει είναι η απαξίωση της αντίληψης που την παρουσίαζε σαν μια αντικειμενική διαδικασία που κανείς δεν μπορεί να τη γυρίσει πίσω. Η παγκοσμιοποίηση παρουσιαζόταν σαν το κουτί της Πανδώρας που κανείς δεν μπορούσε να βάλει πίσω ό,τι είχε βγει έξω απ’ αυτό. Ενας θεωρητικός σταλινισμός από την ανάποδη, σύμφωνα με τον οποίο στις κοινωνίες υπάρχουν «αντικειμενικοί νόμοι» που το μόνο που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος είναι να τους παρακολουθεί και να πράττει σύμφωνα με αυτούς. Ετσι οι φορολογικοί παράδεισοι, η κατάργηση της προοδευτικής φορολογίας, της φορολόγησης των περιουσιών των πλουσίων, η μείωση των μισθών, αλλά και η αποδυνάμωση των νομοθετικών θεσμών ή αλλιώς η «τεχνοκρατικοποίηση» της πολιτικής, η απαίτηση για λιγότερη διακυβέρνηση και όχι μόνο λιγότερο κράτος, η ενδυνάμωση των ιδεών του κοινωνικού αυτοματισμού και της δήθεν κυριαρχίας των μειοψηφιών, όλα αυτά παρουσιάζονταν ως αναπόδραστες συνέπειες της δήθεν μόνο αντικειμενικής παγκοσμιοποίησης. Σήμερα είναι φανερό πως όλα αυτά ήταν αποτελέσματα και πολιτικών αποφάσεων. Πολλές φορές οι κυβερνήσεις κρύβονταν πίσω από την παγκοσμιοποίηση για να δικαιολογήσουν αποφάσεις που ευνοούσαν τους ισχυρούς χρηματοδότες και όχι τους ψηφοφόρους τους.