Το «σοσιαλδημοκρατικό παράδοξο»

Στη Σουηδία η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση έχασε για πρώτη φορά ψήφο εμπιστοσύνης, στη Γαλλία η Κεντροδεξιά είναι η ουσιαστικά κερδισμένη των περιφερειακών εκλογών, στη Γερμανία το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα έχει κατρακυλήσει στην τρίτη θέση, στη Βρετανία παραδοσιακά εκλογικά κάστρα του Εργατικού Κόμματος πέρασαν στο Συντηρητικό Κόμμα. Ετσι «οι ιδέες ανθούν, τα κόμματα φθίνουν». Κάπως έτσι θα μπορούσε να συνοψιστεί το «σοσιαλδημοκρατικό παράδοξο». Με άλλα λόγια, οι πολλαπλές κρίσεις, η κλιματική αλλαγή και κυρίως η πανδημία κατέστησαν τον πυρήνα των σοσιαλδημοκρατικών ιδεών το ευρύτερα αποδεκτό δόγμα, την κυρίαρχη ιδεολογική κατεύθυνση για τη χάραξη πολιτικής. Αξονικό στοιχείο η επιστροφή στον ρόλο του κράτους ως εργαλείου για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και απειλών. Ετσι ο νεοφιλελευθερισμός – που γέννησε η δεκαετία του 1980 – εμφανίζεται να έχει κλείσει τον κύκλο του ως το κυρίαρχο ιδεολογικό δόγμα και βασικές σοσιαλδημοκρατικές ιδέες επικρατούν. Ωστόσο τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα – οι παραδοσιακοί φορείς των ιδεών αυτών – βρίσκονται σε όλη σχεδόν την Ευρώπη σε εκλογική πολιτική υποχώρηση. Φθίνουν μέχρι σημείου εξαφάνισης σε ορισμένες περιπτώσεις (διαφορετική κάπως είναι η εικόνα στις ΗΠΑ με την άνοδο του Τζο Μπάιντεν στην εξουσία). Αντίθετα, τα συντηρητικά κόμματα εισπράττουν το πολιτικό όφελος από την επικράτηση των σοσιαλδημοκρατικών ιδεών.

Πώς εξηγείται το παράδοξο αυτό; Δύσκολη η απάντηση. Ωστόσο οι πολιτικοί φορείς της σοσιαλδημοκρατίας φαίνεται να συνθλίβονται ανάμεσα στις παραδοσιακές πιέσεις για δίκαιη κοινωνία και αναδιανομή αφενός και τα νέα αιτήματα και προδοκίες που συνδέονται με τις νέες προκλήσεις, τεχνολογικές ανακατατάξεις, ΑΙ, νέες μορφές εργασίας, παγκοσμιοποίηση, μεταναστευτικές ροές κ.ά. αφετέρου. Προκλήσεις που δημιουργούν ανασφάλειες και αβεβαιότητες σε παραδοσιακά κοινωνικά στρώματα, αλλά ευκαιρίες ανόδου για κάποια άλλα περισσότερο εκπαιδευμένα, κ.λπ. Ετσι οι σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις βρίσκονται σε δυσκολία να εκφράσουν το «παλιό» και το «καινούργιο» ταυτόχρονα σε ιδέες και σε κοινωνικές αναφορές. Και αυτό συνιστά το κεντρικό ζητούμενο για τη σοσιαλδημοκρατία. Οι συντηρητικές δυνάμεις απαντούν στην ανασφάλεια με την υπόσχεση της επιστροφής στο παρελθόν και την οικειοποίηση σοσιαλδημοκρατικών ιδεών αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο στα ανερχόμενα στρώματα να προχωρήσουν.