Το ΚΙΝΑΛ, η παιδεία και οι άρχοντες των… δαχτυλιδιών

Επειδή οι συνθήκες παραγωγής, εργασίας και ζωής αλλάζουν με όλο και πιο γρήγορους ρυθμούς, οι διαβουλεύσεις για την εκλογή προέδρου στο ΚΙΝΑΛ, καθώς και την αναμόρφωσή του, δεν μπορούν να εκκινούν από τις ίδιες αφετηρίες που ίσχυαν στις αρχές της Μεταπολίτευσης (1974 μέχρι τη δεκαετία του 1990). Οι αρχικοί στόχοι του ΠαΣοΚ αντανακλούσαν, όπως ήταν αναμενόμενο, τις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες που άλλωστε το γέννησαν και το διαμόρφωσαν. Σήμερα, πολλά από τα δεδομένα αυτά έχουν μεταβληθεί, γεγονός που επιβάλλει την επανεξέταση των τωρινών στόχων και της φυσιογνωμίας του. Για παράδειγμα, ενώ το 1981 υπήρχε η ευρύτερη προσδοκία για το τέλος του επάρατου καπιταλισμού και της οικονομίας της αγοράς, σημειώθηκε εν τούτοις η θεαματική κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και του κεντρικού – γραφειοκρατικού σχεδιασμού της οικονομίας! Δεν θα μείνω όμως εδώ. Το ενδιαφέρον μου θα στραφεί στην εκπαίδευση.

Ενα βασικό πρόβλημα, ήδη από τη δεκαετία του 1960 και εξής, ήταν η ανισότητα των εκπαιδευτικών ευκαιριών και η προσπάθεια να δοθούν κίνητρα και ευκαιρίες ιδιαίτερα σε παιδιά από φτωχές οικογένειες για να σπουδάζουν. Σήμερα ο στόχος «να σπουδάζουν περισσότερες και περισσότεροι – άρα και παιδιά από χαμηλά κοινωνικά στρώματα» έχει φτάσει σε μια κρίσιμη καμπή, μάλλον επειδή, κατά μία έννοια, επέτυχε! Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η κοινωνία απαρτίζεται «όχι μόνο από γιατρούς, αλλά και γεωργούς»· παρόμοια, η δική μας κοινωνία χρειάζεται όχι μόνο επιστήμονες, αλλά και πολλά άλλα πρακτικά επαγγέλματα. Από τη σημερινή σκοπιά, ο ποσοτικός στόχος, να στρέφονται σε πανεπιστημιακές σπουδές όλο και περισσότερα παιδιά, δεν είναι πλέον αρκετά λυσιτελής, εφόσον δεν συνοδεύεται από ποιοτικές αλλαγές. Ειδικά στην Ελλάδα, όπου ισχύει ανέκαθεν ο πανεπιστημιακός μονόδρομος στην εκπαίδευση, με την ίδρυση πολλών πανεπιστημίων στη Μεταπολίτευση και την κλιμακούμενη υπερπαραγωγή πτυχιούχων, το όνειρο για έναν τίτλο ανώτατων σπουδών έγινε, σταδιακά, αρκετά θολό, αφού όλο και συχνότερα δεν μπορεί να εξαργυρώνεται με ανάλογες επαγγελματικές ευκαιρίες. Ενώ ισχύει ακόμη ο ρόλος του πανεπιστημίου για την αναπαραγωγή της κοινωνικής ιεραρχίας και συγχρόνως για την κοινωνική κινητικότητα και την επαγγελματική άνοδο, ωστόσο με τη μαζικοποίηση των ανώτατων σπουδών, στο πλαίσιο του ίδιου μοντέλου, όλο και περισσότεροι πτυχιούχοι οδηγούνται σε ετεροαπασχόληση και ανεργία ή ξενιτεύονται, με όσα αυτό συνεπάγεται…