Ταξίδι στο Σύμπαν

Ray Bradbury

«Εχει αρχίσει και νυχτώνει. Περνάει μπροστά από το μεγάλο καφενείο. Είναι γεμάτο κόσμο. Ψηλά, σ’ ένα παλιό έπιπλο με συρτάρια, είναι τοποθετημένη η τηλεόραση. Την έχει δει ξανά στο σπίτι της γιαγιάς του. Εδώ, όμως, η τηλεόραση είναι πιο μεγάλη και είναι μαζεμένος πολύς, πάρα πολύς κόσμος. Σκέφτεται μήπως, επιτέλους, έχει κανένα ματς. Ακούει διαρκώς μόνο από το ραδιοφωνάκι. Θυμάται και το πρώτο που άκουσε: Κορωπί – Φωστήρας 1-0. Ολόκληρο, από την αρχή ως το τέλος. Πλησιάζει προς την τηλεόραση δολιχοδρομώντας ανάμεσα στα σώματα. Φτάνει σχεδόν μπροστά και κοιτάζει ψηλά. Στην οθόνη η εικόνα της Γης. Η εικόνα μιας καμπύλης. Ενα διαστημόπλοιο σαν αυτά που ζωγράφιζε πιο μικρός. Ρωτάει τι γίνεται.

«Πατάμε στη Σελήνη!» λέει ένας νεαρός με τσουλούφι.

Το είχε διαβάσει. Το ‘ξερε ότι θα γίνει, δεν ήξερε όμως ότι ήταν στην οθόνη. Στο σπίτι δεν έχουν ακόμα τηλεόραση, ούτε και στο εξοχικό βέβαια, μόνο η γιαγιά έχει. Εχει φτάσει την κατάλληλη στιγμή. Αγγλικά μισοξέρει, υπάρχει και η μετάφραση. Ο αστροναύτης κατεβαίνει τη σκάλα σε slow motion. Ολοι στο καφενείο κρατάνε την αναπνοή τους. Σηκώνει την μπότα και την ακουμπάει στο ξένο έδαφος. Ακούγεται: «That’s one small step for a man, one giant leap for mankind». Υπάρχει και η μετάφραση. Τη σκηνή αυτή την έχει ζωγραφίσει τέσσερα χρόνια πριν. Με μολύβια ακουαρέλας. Αλλά αυτό εδώ είναι πραγματικότητα. Ζητωκραυγάζει. Οπως όλοι οι υπόλοιποι θαμώνες».

Το παραπάνω είναι ένα κομμάτι αυτοβιογραφικό που έζησα στην Ανδρο. Αντανακλά τον φανατισμό ενός παιδιού καθώς βλέπει τον άνθρωπο μέσα από μια μικρή μαυρόασπρη τηλεόραση να πατάει το πόδι του στο φεγγάρι.

Μισό αιώνα μετά, η εταιρεία του Richard Branson, η Virgin Galactic (https://www.virgingalactic.com/), υπόσχεται ταξίδια στο Διάστημα σε τιμές 250.000 λιρών. Μεταξύ των ενδιαφερομένων είναι η Katy Perry, ο Justin Bieber και η Lady Gaga (πτωχοί άνθρωποι δηλαδή). Αυτά βέβαια τα είχε ανακοινώσει o Branson το 2011, αλλά πλέον υπάρχει εξέλιξη. Ο μεγιστάνας ισχυρίζεται ότι η ρουκέτα, γνωστή ως «VSS Unity», απέχει «μήνες, αν όχι εβδομάδες, από το να φτάσει το επιθυμητό ύψος των 80,4 χιλιομέτρων πάνω από τη Γη», το οποίο σημαίνει ότι οι πρώτοι επί πληρωμή επιβάτες θα έχουν την εμπειρία έλλειψης βαρύτητας και την ευκαιρία να θαυμάσουν την καμπυλότητα της Γης «σε όχι μεγάλο χρονικό διάστημα από τώρα». Και τότε θα μπουν και άλλοι δύο μεγάλοι παίκτες στην «αγορά» του Διαστήματος: ο ιδρυτής της Amazon, Steve Bezos, και ο Elon Musk, ο ιθύνων νους πίσω από το ηλεκτρικό αυτοκίνητο Tesla και τη Space X. Ετσι ένα παιχνίδι μεγάλων επιχειρηματιών εξελίσσει δυναμικά την αεροδιαστημική βιομηχανία όπου οι εταιρείες του Διαστήματος ανταγωνίζονται για εμπορικά συμπαντικά ταξίδια. Ενα άλλο όραμα κέρδους αυξάνεται μέσα από έναν «πολιτισμό» διαστημικών ταξιδιών.

Για εμάς που μεγαλώσαμε τις παλιές εκείνες «ρομαντικές» εποχές της κατάκτησης του Διαστήματος, το ζήτημα είχε να κάνει με τον ανταγωνισμό των δύο υπερδυνάμεων, των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ, στο πλαίσιο του περιβόητου Ψυχρού Πολέμου. Τα μπάτζετ ήταν τεράστια. (Σε σημερινές τιμές το πρόγραμμα Apollo στοίχισε 1.000 δισ. δολάρια.) Εξαιτίας του φόβου της εγκατάστασης πολεμικών πυραύλων στο Διάστημα και ενός πυρηνικού ολέθρου και για τον έλεγχο του εναέριου χώρου που δεν μπορούσε να γίνει από τη Γη, παρακολουθήσαμε με δέος ένα σωρό διαστημικά επιστημονικά προγράμματα. Το Sputnik με τη Λάικα, τον Γιούρι Γκαγκάριν, τον διαστημικό περίπατο του Αλεξέι Λεόνοβ.

Σήμερα τα πράγματα έχουν εντελώς αλλάξει. Η κούρσα αφορά τον ανταγωνισμό πλούσιων επιχειρηματιών με ένα εντυπωσιακό συνήθως προφίλ, των οποίων φυσικά το κίνητρο είναι το κέρδος.

Οι διαστημικές δοκιμές, εφευρέσεις και τα σχέδια για τους άλλους πλανήτες βασίζονται σε ένα πολύ γήινο αίσθημα απληστίας. Υπάρχουν εταιρείες που σχεδιάζουν ακόμα και εκσκαφές σε αστεροειδείς ή και διαφημίσεις στην επιφάνεια της Σελήνης!

Στο πλαίσιο αυτό ακούμε και υπερβολές για «το καλό των μαζών», όπως τις αποικίες του Musk στον Αρη. Πάντως ο γιαπωνέζος δισεκατομμυριούχος Yusaku Maezawa είναι ο πρώτος άνθρωπος που υπέγραψε με τη Space X να πετάξει γύρω από το φεγγάρι με το «Big Falcon Rocket» (BFR) της εταιρείας που θα απογειωθεί το 2023, και ψήνει μάλιστα τον Musk να ταξιδέψει μαζί του, ο οποίος μοιάζει… να το αποφεύγει! Μάλιστα, ο Y. Maezawa θα ταξιδέψει μαζί με 6-8 καλλιτέχνες διαφορετικών χωρών, για να εμπνευστούν και να δημιουργήσουν όταν επιστρέψουν στη Γη. Θα επιστρέψουν όμως; Στον «Μύθο του Σίσυφου» του Αλμπέρ Καμί ο  «παράδοξος άνθρωπος αγωνίστηκε να φτάσει στα ύψη μόνο και μόνο για να ριχτεί στα βάραθρα και παρέμεινε ο εαυτός του μόνος και μοναχικός» να ανεβοκατεβάζει το φορτίο του.

Στο παιχνίδι των τριών δυτικών επιχειρηματιών μπαίνει σαν σφήνα, όπως έγινε και με τα  smartphones, η Κίνα. Εχοντας ένα διαστημικό μπάτζετ 8 δισ. δολαρίων, δεύτερο μόλις μετά τις ΗΠΑ, δηλώνει ότι δεν υπάρχει καλύτερο τάιμινγκ για την ίδρυση μιας διαστημικής εταιρείας στη χώρα της από τώρα, βασιζόμενη στο γεγονός πως μπορεί να ρίξει εντυπωσιακά τα κόστη.

Η βάση όσων συμβαίνουν εδράζεται στους φιλελεύθερους διανοητές που, επηρεασμένοι από το έργο της αμερικανής συγγραφέως Ayn Rand, ερμήνευσαν την απόσυρση της NASA από το Διάστημα ως μια σημαντική καμπή για την ανεπάρκεια της κυβέρνησης και κατ’ επέκταση του κράτους. Ο Peter Diamandis, που δούλεψε με τον Branson και ίδρυσε την Prize Foundation, έγραψε: «Σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του ανθρώπινου γένους προέκυψαν και πραγματοποιήθηκαν από άτομα ή μικρές ομάδες – ποτέ οι μάζες δεν οδήγησαν στην καινοτομία».

Μέσα σε εικονικό ακροατήριο 100.000 ατόμων με live μετάδοση, ο ιδρυτής της Space Χ ανακοίνωσε, παρουσιάζοντας το επιβλητικό σκάφος σε διαφάνειες, πως η εμπορική πτήση γύρω από το φεγγάρι θα είναι πλέον πραγματοποιήσιμη το 2021 και θα κοπούν τα πρώτα εισιτήρια. Ο Musk πλαισιώνει το όραμά του με ατάκες του τύπου «Μετατρέποντας την ανθρωπότητα σε πολυσυμπαντικά όντα», κάτι που ακούγεται όμορφα σε ατάκα ταινίας επιστημονικής φαντασίας, αλλά προς το παρόν έχουμε πολλή δουλειά εδώ κάτω για να θεραπευτεί πρώτα το ανθρώπινο γένος.

Εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς: προς τι η σπατάλη τόσων δισεκατομμυρίων δολαρίων για έναν ακόμη μετεωρισμό του ανθρώπου στο διαστημικό κενό και η επιτάχυνση του διαστημικού μέλλοντος μιας ναυαγισμένης ανθρωπότητας; Ισως θα έπρεπε να προσγειωθούμε λίγο και να θυμηθούμε τι έλεγε ο έλληνας ποιητής Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς τον 4ο μ.Χ. αιώνα: «Σκηνή πας ο κόσμος εστί και παίγνιον· ή μάθε παίζειν ή φέρε τας οδύνας».

Ο κ. Αλέξης Σταμάτης είναι συγγραφέας.