Σαν στο σπίτι μου

To 1921, όταν o «Manchester Guardian» («Guardian» από το 1959) συμπλήρωνε τα εκατό χρόνια του, ο εκδότης του C. Ρ. Scott κληροδοτούσε στη δημοσιογραφία μια σημαντική διάκριση ανάμεσα σε σχολιασμό και γεγονότα: «Ο σχολιασμός είναι ελεύθερος αλλά τα γεγονότα είναι ιερά» (comment is Free but facts are sacred). Κανένα από τα δύο μέρη αυτής της πρότασης δεν είναι αυτονόητο αλλά, επειδή στη σημερινή δημοκρατική μας αιθρία μόνο ιδιάζουσες εκδοχές συνωμοσιολογίας θα αμφισβητούσαν την ελευθερία του σχολιασμού, είναι το δεύτερο μέρος, δηλαδή ο σεβασμός γεγονότα, που βρίσκεται υπό αίρεση. Η συκοφάντηση της έννοιας του «γεγονότος» είναι ιστορία με βαθιές φιλοσοφικές ρίζες, έδωσε ποικίλους εξωτικούς καρπούς μέσα στην «κλιματική αλλαγή» της μετανεωτερικότητας και ένα πρωί ξυπνήσαμε στον αστερισμό της «μετα-αλήθειας» (post-truth), λέξη της χρονιάς για το 2016 σύμφωνα με το Oxford Dictionary, οριζόμενη ως κατάσταση όπου η προβολή καθαρά προσωπικών απόψεων, η θυμικότητα και οι συναισθηματισμοί επηρεάζουν την κοινή γνώμη πολύ περισσότερο από όσο τα αντικειμενικά γεγονότα. Προϊόν ανάλογης ασέβειας είναι και η πιο κοινή και εύπεπτη κατηγορία των fake news. Ως γνωστόν, πολύ πρόσφατα ο συνδυασμός της πολιτικής της μετα-αλήθειας και των fake news κατάφερε να ολοκληρώσει τετραετή θητεία στον προεδρικό θώκο της Αμερικής.

Τα θυμήθηκα όλα αυτά όταν είδα έναν αμερικανικό ιστότοπο (που διεκδικεί ρόλο μαντρόσκυλου της ειδησεογραφικής και δημοσιογραφικής δεοντολογίας) να διαπιστώνει ότι «»Το Βήμα» χρησιμοποιεί ελάχιστα συναισθηματικές διατυπώσεις στους πρωτοσέλιδους τίτλους». Οπως και αν το εννοούν αυτό οι συντάκτες, όποιος δεν εμπιστεύεται τη συνέργεια έντονου συναισθήματος και πηχυαίας μεγέθυνσης στα πρωτοσέλιδα των tabloid θα το καλωσορίσει. Και είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι το «Ελεύθερον Βήμα» του Δημήτρη Λαμπράκη δρομολογήθηκε ως η πιο συνετή φωνή του βενιζελισμού και του αστικού εκσυγχρονισμού απέναντι στις κακόφωνες και πηχυαίες υπερβολές της εφημερίδας «Η Πατρίς» του βενιζελικού Σπύρου Σίμου – ένα βήμα δημοσιογραφικού και πολιτικού πολιτισμού εκατό χρόνια πριν σαν σήμερα, καθόλου αυτονόητο για τις μέρες του καταρρέοντος μικρασιατικού μετώπου και την υψικάμινο των πολιτικών και κοινωνικών ηθών της εποχής.