Πώς (να) «διαβάζουμε» την Ευρωπαϊκή Ενωση;

Χωρίς να θέλω να μειώσω καθόλου τη σημασία των αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ), έχω την εντύπωση ότι σχεδόν σταθερά στα συμπεράσματα των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων – διασκέψεις κορυφής των ηγετών της Ενωσης – διαβάζουμε ή ακριβέστερα ερμηνεύουμε τους ευσεβείς μας πόθους ως πραγματικότητα. Οποιος γνωρίζει το πώς συντάσσονται και συμφωνούνται τα συμπεράσματα των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων μπορεί να καταλάβει τι συνιστά πραγματικότητα, αν και μερικές φορές θα πρέπει να διαβάσει ανάμεσα στις αράδες. Και νομίζω ότι γνωρίζω δύο-τρία πράγματα από τη σύνταξη των συμπερασμάτων έχοντας συμμετάσχει σε περίπου 80 Ευρωπαϊκά Συμβούλια και συμπράξει στη σύνταξη / διόρθωση / τροποποίηση ισάριθμων κειμένων συμπερασμάτων.

Το κεντρικό μέλημα κάθε προέδρου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είναι κατά κανόνα ένα: να πετύχει συναίνεση (consensus) πάνω σε ένα κείμενο συμπερασμάτων, έστω χαμηλού παρονομαστή (το ΕΣ αποφασίζει πάντοτε με consensus), και να διατηρήσει την ενότητα της Ενωσης. Τυπικό (formal) Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που αποτυγχάνει να εκδώσει συμπεράσματα θεωρείται κραυγαλέα αποτυχία. Για να πετύχει όμως το consensus θα πρέπει βέβαια να ικανοποιηθούν οι χώρες που διαφωνούν με το αρχικό σχέδιο συμπερασμάτων (οι λεγόμενες veto-players) με τη συμπερίληψη σε αυτό φράσεων, λέξεων, αναφορών που τις ικανοποιούν. Ετσι η προεδρία του Συμβουλίου καταφεύγει στην άσκηση γνωστή ως instict gratification, «ικανοποίηση των ενστίκτων» των διαφωνούντων – των veto-makers. Διαφορετικά δεν υπάρχουν συμπεράσματα. Και αυτό επιτυγχάνεται με δύο κυρίως τρόπους: πρώτον, με την παρεμβολή των αναγκαίων φράσεων εάν αυτές δεν έχουν άμεσες πρακτικές συνέπειες για την Ενωση και τις χώρες-μέλη και, δεύτερον, με την παραπομπή στο μέλλον οποιασδήποτε συγκεκριμένης απόφασης με την πεποίθηση ότι στο μέλλον δεν πρόκειται να υπάρξει κανένα consensus για τη λήψη οποιασδήποτε απόφασης. Οποιαδήποτε πρόταση, φράση, λέξη, κ.λπ. που δεν παράγει άμεσες συνέπειες μπορεί να γίνει αποδεκτή στο κείμενο συμπερασμάτων. Και τις περισσότερες φορές η μόνη χώρα που καταλαβαίνει «περί τίνος πρόκειται», τη σημασία δηλαδή της πρότασης / φράσης / λέξης, είναι η χώρα που την πρότεινε. Οι υπόλοιπες «αγρόν ηγόρασαν». Συμφωνούν χωρίς να καταλαβαίνουν εφ’ όσον δεν κοστίζει τίποτα στην πράξη. Αλλά αποτελεί μέγιστο λάθος να πιστεύει κάποιος ότι επειδή μια φράση μπήκε στα συμπεράσματα αποτελεί και ρητή δέσμευση για την ΕΕ.