Πλουραλιστικός μονοκομματισμός και εκτελεστικός αυταρχισμός

Πέραν των υπαρκτών ήδη οικονομικών επιπτώσεων, η πανδημία γίνεται καταλύτης για την ενίσχυση τάσεων στα πολιτικά συστήματα που προϋπήρχαν. Διακρίνονται τρεις μεγάλοι κίνδυνοι που μπορεί να απειλήσουν τις δημοκρατίες. Πρώτον, η επιστήμη και η διανόηση να εγκαταλείψουν τα όπλα τους, που είναι η κριτική των πεπραγμένων των κυβερνήσεων πρωτίστως και των αντιπολιτεύσεων κατά δεύτερο λόγο και να μπλέξουν στο παιχνίδι της δοξολογίας της εξουσίας. Δεύτερον, η πολιτική σκέψη και αντιπαράθεση να υποκατασταθούν από την τεχνοκρατική αντιμετώπιση και ο απαραίτητος σεβασμός και η αναγνώριση στην επιστήμη να μετατραπούν σε περιφρόνηση του πολιτικού. Και ο τρίτος και μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να δυναμώσει ακόμη περισσότερο η εκτελεστική εξουσία σε βάρος της νομοθετικής. Εδώ θα επιμείνω περισσότερο στον τελευταίο κίνδυνο.

Μετά το 1970 η σύνθεση των προβλημάτων και η εμφάνιση της παγκοσμιοποίησης οδήγησαν στην τεχνοκρατικοποίηση της πολιτικής, κάτι που έφερε στο προσκήνιο τη συγκέντρωση των εξουσιών. Αναδείχθηκε έτσι, όπως έγραφε ο Νίκος Πουλαντζάς, ένας «κρατικός αυταρχισμός», ο οποίος αποτυπωνόταν στη μετατροπή της εκτελεστικής εξουσίας σε ιμάντα μεταβίβασης «τεχνικών» και όχι πολιτικών αποφάσεων προς τη «βάση». Παρ’ όλα αυτά τα πολιτικά συστήματα παρέμεναν διπολικά. Ο Πουλαντζάς υποτιμούσε τον ρόλο αυτού του διπολισμού στη μεταπολεμική ευημερία, συμφωνώ όμως μαζί του όταν τονίζει πως εκείνος ο διπολισμός λειτουργούσε ως δίκτυο αυστηρής πολιτικής καθυπόταξης του συνόλου της διοίκησης στις κορυφές της εκτελεστικής εξουσίας. Αυτό το δίκτυο της συγκεντροποίησης των εξουσιών παγίωνε ένα μόνιμο πλέγμα σύνθετων κυκλωμάτων που, αν και ήταν διακομματικά, λειτουργούσαν σαν «ενιαίο κόμμα». Η μετατόπιση του κέντρου βάρους προς την κρατική γραφειοκρατία και ο έλεγχος της τελευταίας από την εκτελεστική εξουσία οδηγούσε στον «κρατικό αυταρχισμό». Ο Πουλαντζάς συνέδεε αυτόν τον αυταρχισμό με τις δομικές αλλαγές στις σχέσεις παραγωγής και στον κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο. Κάτι που συμβαίνει και σήμερα, όχι μόνο λόγω κορωνοϊού.