Οι Ρώσοι, ο Στάλιν και η Πολωνία

Για γεωπολιτικούς κυρίως – αλλά όχι μόνο – λόγους, ο Στάλιν ήθελε το 1944-45 να θέσει πάση θυσία υπό τον έλεγχό του τη γειτονική Πολωνία, χώρα από την οποία ήταν «γεωγραφικά λογικό» να περάσει ενδεχόμενη επίθεση κατά της Σοβιετικής Ενωσης. Τις υπόλοιπες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης τις είχε λίγο-πολύ «εξασφαλίσει» κατά τη συνάντησή του με τον Τσόρτσιλ στη Μόσχα, τον Οκτώβριο του 1944, με τη διαβόητη «συμφωνία των ποσοστών» σε ένα πρόχειρο χαρτάκι, αυτήν την ίδια συμφωνία που τοποθετούσε την Ελλάδα στη βρετανική σφαίρα επιρροής. Τότε, και όχι στη Γιάλτα, όπως γράφουν κάποιοι «ποιητική αδεία», μοιράστηκε ουσιαστικά η Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη μεταξύ Βρετανών και Σοβιετικών. Στο περιώνυμο χαρτάκι δεν υπήρχε ωστόσο καμιά αναφορά στο μέλλον της Πολωνίας, ίσως και επειδή τότε το τοπίο ήταν ακόμη αρκετά συγκεχυμένο. Ούτε στη Γιάλτα, τον Φεβρουάριο του 1945, έγινε εφικτό να ξεκαθαριστεί το μέλλον της Πολωνίας, το οποίο μάλιστα αποτελούσε και την κύρια αιτία προστριβών μεταξύ Στάλιν και Τσόρτσιλ κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης. Ας μην ξεχνάμε πως οι Βρετανοί είχαν και αυτοί σοβαρούς λόγους να ενδιαφέρονται για το πολωνικό ζήτημα: είχαν κηρύξει τον πόλεμο στον Χίτλερ όταν αυτός εισέβαλε στη σύμμαχό τους Πολωνία, υπήρχε εξόριστη πολωνική κυβέρνηση στο Λονδίνο, πολωνοί πιλότοι είχαν βοηθήσει σημαντικά τη RAF κατά τη διάρκεια της Μάχης της Αγγλίας το φθινόπωρο του 1940, τρεις πολωνοί μαθηματικοί είχαν παίξει καθοριστικό ρόλο στο «σπάσιμο» του γερμανικού κρυπτογραφικού κώδικα Enigma από τους Βρετανούς.

Ηδη πάντως από το 1939, ο Στάλιν είχε «απλώσει βαθιά το χέρι του» στην Πολωνία, με το επαίσχυντο Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μόλοτοφ, του οποίου μυστικό πρωτόκολλο προέβλεπε τον εν ψυχρώ διαμελισμό (κοινώς, το μοίρασμα) της Πολωνίας μεταξύ Γερμανών και Σοβιετικών. Ηταν ο τέταρτος διαμελισμός της Πολωνίας, έπειτα από εκείνους του 1772, του 1793 και του 1795. Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι Πολωνοί είχαν δει τις εξεγέρσεις τους του 1831 και του 1863 να καταστέλλονται βίαια από τα τσαρικά στρατεύματα (εξού και η διαχρονική απέχθεια του Μαρξ για τους Ρώσους), όπως επίσης είχαν δει και τον Κόκκινο Στρατό να φτάνει στα περίχωρα της Βαρσοβίας το καλοκαίρι του 1920. Αυτές οι σύντομες αναφορές στην Ιστορία μπορεί, εκτός των άλλων, να είναι και χρήσιμες σε κάποιους που διερωτώνται – ή παριστάνουν ότι διερωτώνται – πόθεν το μένος των Πολωνών κατά του Πούτιν, αλλά και κατά των Ρώσων γενικότερα.