Ο Τσίπρας και το SPD

Στο πρόσφατο συνέδριο του Γερμανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος (SPD) δεν ήταν η αρχηγός του «αδερφού» κόμματος Φώφη Γεννηματά αλλά ο Αλέξης Τσίπρας που έλαβε πρόσκληση. Αυτή η σημαντική κίνηση του SPD στέλνει ένα σαφές μήνυμα στο Κίνημα Αλλαγής. Πως οι σοσιαλδημοκράτες στην Ελλάδα πρέπει να στραφούν προς τα αριστερά και όχι προς τα δεξιά, προς τον ΣΥΡΙΖΑ και όχι προς τη ΝΔ. Αυτή η συμβουλή σίγουρα βασίστηκε στην πρόσφατη εμπειρία των γερμανών σοσιαλδημοκρατών. Ως γνωστόν, η συμμαχία των τελευταίων με τους χριστιανοδημοκράτες οδήγησε το SPD σε μια θεαματική κάθοδο. Βέβαια, η πιθανή απάντηση του ΚΙΝΑΛ στους γερμανούς σοσιαλδημοκράτες είναι πως οι τελευταίοι δεν έχουν ακόμα αντιληφθεί τον αντιδημοκρατικό, αντισυστημικό χαρακτήρα του ΣΥΡΙΖΑ. Επιπλέον, το SPD και πιο γενικά οι ευρωπαίοι θαυμαστές του Αλέξη Τσίπρα ενδιαφέρονται για τα δικά τους συμφέροντα και όχι για αυτά της Ελλάδας.

Νομίζω πως η παραπάνω επιχειρηματολογία είναι λανθασμένη. Δεν είναι το SPD και οι ευρωπαίοι εταίροι μας που δεν ξέρουν τι γίνεται στη χώρα μας. Είναι μάλλον το ΚΙΝΑΛ που δεν αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει στον ευρωπαϊκό χώρο. Εξακολουθεί κατά τελείως εθνοκεντρικό τρόπο να μη λαμβάνει υπόψη του πως η Ελλάδα, σε ό,τι αφορά τη σχέση σοσιαλδημοκρατικής Κεντροαριστεράς και ριζοσπαστικής Αριστεράς, δεν αποτελεί «ελληνική ιδιαιτερότητα». Και τα δύο κόμματα έχουν πολλά κοινά σημεία με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά. Η πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ όμως εξακολουθεί να μη συνδέει τις ελληνικές εξελίξεις με αυτές του ευρωπαϊκού χώρου: τη θεαματική άνοδο του αντιδημοκρατικού εθνολαϊκισμού από τη μια μεριά (π.χ. Λεπέν, Ορμπαν) και την ενδυνάμωση του αγοροκρατικού νεοφιλελευθερισμού από την άλλη (π.χ. Βέμπερ, ο υπέρμαχος του Σόιμπλε και του Grexit που γίνεται πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής). Και ο εθνολαϊκισμός και ο νεοφιλελευθερισμός υποσκάπτουν τα θεμέλια του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Ο πρώτος θέλει σαφώς τη μη πολιτική ενοποίηση της ευρωζώνης και την επιστροφή στην αυτονομία του κράτους-έθνους που είναι ο μόνος τρόπος να διασωθεί η «γνήσια» εθνική κουλτούρα. Ο δεύτερος θέλει μεν μια ενοποίηση, αλλά νεοφιλελεύθερου τύπου. Μια ενοποίηση όπου η κυριαρχία των αγορών θα συνεχιστεί. Με αποτέλεσμα τη συνέχιση των πρωτοφανών ανισοτήτων (ένδον και διακρατικών), την παραπέρα άνοδο της ανεργίας και, κυρίως στον ευρωπαϊκό Νότο, την περιθωριοποίηση ενός σημαντικού μέρους του πληθυσμού. Είναι ακριβώς αυτού του είδους τα αποτελέσματα που (σε συνδυασμό με το προσφυγικό) εκτίναξαν στα ύψη τον ευρωφοβικό λαϊκισμό. Με δύο λόγια, ο εντεινόμενος ευρωπαϊκός νεοφιλελευθερισμός, στη Γερμανία και αλλού, τρέφει τον εθνολαϊκισμό. Ο μόνος τρόπος αντίστασης στις δύο παραπάνω βαρβαρότητες είναι μια συμμαχία όλων των ευρωπαϊκών κομμάτων που απορρίπτουν και τον εθνολαϊκιστικό προσανατολισμό τύπου Λεπέν και τον νεοφιλελευθερισμό τύπου Βέμπερ. Οι δυνάμεις που μπορούν να αντισταθούν στην εθνολαϊκιστική και στη νεοφιλελεύθερη λαίλαπα είναι η σοσιαλδημοκρατία, η φιλοευρωπαϊκή ριζοσπαστική Αριστερά, οι πράσινοι, τα πολιτικά φιλελεύθερα και άλλα «μεσαία» κόμματα. Κόμματα δηλαδή που αντιλαμβάνονται τους κινδύνους που ο νεοφιλελευθερισμός και ο εθνολαϊκισμός δημιουργούν για την επιβίωση της ΕΕ.

Αν τα παραπάνω ισχύουν, δεν είναι δυνατόν το ΚΙΝΑΛ να μην τα λαμβάνει σοβαρά υπόψη του. Βέβαια, η Φώφη Γεννηματά πιστεύει πως το κόμμα της, αργά ή γρήγορα, θα περιθωριοποιήσει τον ΣΥΡΙΖΑ και θα γίνει ο δεύτερος κύριος πόλος του κομματικού συστήματος. Πρόκειται όμως για όνειρο θερινής νυκτός. Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ, μετά τη στροφή του Αλέξη Τσίπρα προς τον ευρωπαϊκό δρόμο, είτε κερδίσει είτε χάσει τις επόμενες εκλογές, θα παραμείνει για πολλά χρόνια ακόμα ένας από τους δύο κύριους παίκτες του εγχώριου πολιτικού συστήματος – συνεχίζοντας τη σταδιακή μεταμόρφωση του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα ριζοσπαστικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Κόμμα που δεν στοχεύει στη διάλυση της ΟΝΕ, αλλά στην ταχεία πολιτική και κοινωνική ενοποίησή της. Στοχεύει δηλαδή σε μια ευρωπαϊκή ομοσπονδιακή κοινότητα βασισμένη όχι μόνο στην οικονομική μεγέθυνση, αλλά και στην αλληλεγγύη.

Το ΚΙΝΑΛ σίγουρα δεν θα γίνει στα χρόνια που έρχονται ο δεύτερος πόλος στον πολιτικό χώρο. Μπορεί όμως να καταστεί μια σημαντική σοσιαλδημοκρατική κεντροαριστερή δύναμη αν αποφύγει το άνοιγμα προς τη ΝΔ. Ανοιγμα που θα οδηγήσει, όπως και στα άλλα ευρωπαϊκά κόμματα, στην παραπέρα καθίζηση.

Ο κ. Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στην LSE.