Ο «Αλλος Μεγάλος Πόλεμος» (Twitter και πολυμέσα)

Ο «άλλος πόλεμος» με το Twitter/Τουίτερ και τα άλλα πολυμέσα κοινωνικής επικοινωνίας διαγράφεται ήδη στον ορίζοντα. Μετά την εξαγορά του Twitter από τον Ελ. Μασκ ο αρμόδιος επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ενωσης Τ. Μπρετόν προειδοποίησε με αυστηρότητα «να μην τολμήσει να αγνοήσει τους κανόνες για τα πολυμέσα που μόλις υιοθέτησε η ΕΕ γιατί θα υπάρξουν σκληρές ποινές, μέχρι απαγόρευση του μέσου στην Ενωση». Πράγματι, ύστερα από πολύχρονες προσπάθειες η Ευρωπαϊκή Ενωση υιοθέτησε πρόσφατα τη νομοθεσία για τις ψηφιακές υπηρεσίες (Digital Services Act), ένα πρωτοποριακό κείμενο με στόχο να εξαλείψει τον λόγο μίσους που εκπέμπεται από τα ψηφιακά μέσα. Λόγος που συμβάλλει καταλυτικά στην επώαση πολεμικών συγκρούσεων, εμφύλιων αντιπαραθέσεων, κοινωνικού κατακερματισμού και πολιτικών διαιρέσεων. Εάν, όπως λέει ο μεγάλος ιστορικός Ερικ Χομπσμπάουμ, ο εικοστός αιώνας ήταν η «εποχή των άκρων» (age of extremes), ο εικοστός πρώτος αιώνας αναδεικνύεται στην εποχή των μεγάλων αντιφάσεων σε όλα σχεδόν τα επίπεδα. Αντιφάσεις παντού και σε όλα. Η σημαντικότερη όμως αντίφαση είναι αναμφίβολα αυτή που αφορά τη διασυνδετικότητα (connectivity), το προσδιοριστικό γεγονός της εποχής, που ανέδειξαν οι υψηλές ψηφιακές τεχνολογίες του Διαδικτύου κ.λπ. Ολος ο πλανήτης είναι συνδεδεμένος σε σταθερή, άμεση ανταλλαγή πληροφοριών, δεδομένων, απόψεων, πολιτιστικών προϊόντων (βιβλίων, άρθρων, μουσικής κ.λπ.) και μέσω αυτών αξιών, πολιτιστικών προτύπων, αφηγημάτων. Η διασύνδεση αυτή είχε θεωρηθεί ως μέρος της ευρύτερης διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης που θα μετέτρεπε όλον τον πλανήτη σε ένα «παγκόσμιο χωριό» αρμονίας, συνεργασίας, συνύπαρξης, συμφιλίωσης, ειρήνης, απαλλαγμένο από συγκρούσεις, ανταγωνισμούς, αντιπαλότητες. Σε έναν «επίπεδο κόσμο» κατά την έκφραση του Τ. Φρίντμαν. Ενας νέος, όμορφος κόσμος θα αναδυόταν – o καντιανός κόσμος της διαρκούς ειρήνης. Και όμως όλα αυτά αποδείχθηκαν φρούδες ελπίδες. Από τον κατακερματισμό (fragmentation), την αποσύνθεση, τον ανταγωνισμό, την αστάθεια, τις νέες πολλαπλές συγκρούσεις, τον πόλεμο. Το γεωπολιτικό περιβάλλον άλλαξε. Αλλά άλλαξε προς το χειρότερο. Οπως αναλύει ο Μαρκ Λέοναρντ στο εξόχως ενδιαφέρον πρόσφατο βιβλίο του, έχουμε περάσει στην «εποχή της μη ειρήνης». Και αυτή είναι η μεγάλη αντίφαση. Ενας κόσμος περισσότερο διασυνδεδεμένος και περισσότερο κατακερματισμένος, στον οποίο η διαχωριστική γραμμή ειρήνης και πολέμου ξεθωριάζει (βλέπε Μαρκ Λέοναρντ, «The Age of Unpeace, How Connectivity Causes Conflict», London, Bantam Press, 2021). Η διασυνδετικότητα, όπως γράφει, έδωσε ισχυρή, αδιαμεσολάβητη δυνατότητα έκφρασης στον κοινό θνητό και έτσι ανέδειξε τη διαφορετικότητα, τις ξεχωριστές ταυτότητες, πολιτιστικές και πολιτικές, καλλιέργησε σε αρκετές περιπτώσεις το μίσος, τον ανορθολογισμό και τη ζήλεια, τον εθνικισμό, τον λαϊκισμό και με τον τρόπο αυτόν υπονόμευσε (και) την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, τον πολυμερισμό – όλα δηλαδή τα τοξικά στοιχεία για να ενισχυθούν ο κατακερματισμός, η ανταγωνιστικότητα, οι συγκρούσεις, η ανασφάλεια στο γεωπολιτικό περιβάλλον. Αντί δηλαδή της συνεργασίας η αντιπαράθεση.

Με τον τρόπο αυτόν η διασυνδετικότητα μεταμόρφωσε ριζικά την τοπογραφία της ισχύος, της εξουσίας σε εθνικό και διεθνές γεωπολιτικό επίπεδο. Σε εθνικό επίπεδο ανέδειξε τις εταιρείες-κολοσσούς όπως Facebook, Google και άλλες. Και, όπως υποστηρίζει ο Ιαν Μπρέμερ σε δοκίμιό του στο «Foreign Affairs» (τεύχος Νοεμβρίου – Δεκεμβρίου 2021), οι εταιρείες αυτές προκαλούν ευθέως την κυριαρχία του εθνικού κράτους το οποίο ήταν κυρίαρχο εδώ και 400 χρόνια περίπου. Επιβάλλουν λίγο-πολύ την ατζέντα τους και διαμορφώνουν το γεωπολιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο θα πρέπει να λειτουργήσουν τα εθνικά κράτη. Με τον έλεγχο των δεδομένων (big data) και της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) έχουν τη δυνατότητα να κυριαρχούν. Οι αλγόριθμοι είναι οι νέοι κυρίαρχοι, γράφει ο Μ. Λέοναρντ, και αυτό θα το συνειδητοποιήσουμε καλύτερα στην πορεία του χρόνου.