Οταν μιλάνε για «Μεγάλους Ελληνες», αναφέρονται σε πολιτικούς, στρατηλάτες, ποιητές. Εγώ έχω μια πολύ μικρή λίστα με επικεφαλής τον Μιχάλη Δερτούζο – έναν επιστήμονα που άλλαξε τη ζωή της ανθρωπότητας.
Στις 5 Νοεμβρίου θα γινόταν 82 χρόνων. Οπως συνήθως, βιαζόταν και είχε «κλέψει» έναν χρόνο. Ολη η τάξη μας, του 1935 – αυτός του ’36. Εκλεψε όμως και από τη διάρκεια. Βιάστηκε να φύγει το 2001.
Ποιος ήταν; Ο Μιχάλης Δερτούζος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 5 Νοεμβρίου του 1936. Προχθές η Google τίμησε παγκόσμια τα γενέθλιά του με Google-Doodle. Ο πατέρας του ήταν ναύαρχος του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού και η μητέρα του πιανίστρια κονσέρτων κλασικής μουσικής. Μετά την αποφοίτησή του από το Κολλέγιο Αθηνών, φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Αρκανσο με υποτροφία του Ιδρύματος Fulbright και συνέχισε τις σπουδές του κάνοντας διδακτορικό στο MIT. Αριστος παντού, το 1968 εντάχθηκε στο διδακτικό προσωπικό του διάσημου πανεπιστημίου και το 1974 έγινε διευθυντής του Εργαστηρίου για την Επιστήμη των Υπολογιστών (Laboratory for Computer Science).
Υπό την καθοδήγηση του Δερτούζου, το Εργαστήριο του MIT εξελίχθηκε σε ένα δυνατό ερευνητικό κέντρο με εκατοντάδες ερευνητές να υλοποιούν καινοτομίες όπως το ARPANET, την κρυπτογράφηση RSA, τα λογιστικά φύλλα και τον αλγόριθμο που χρησιμοποιείται για την ασφαλή μετάδοση των δεδομένων. Παράλληλα ο Δερτούζος κατάφερε να κάνει το LCS το κέντρο του World Wide Web Consortium (W3C), μια «συμμαχία» εταιρειών με σκοπό την προώθηση, την εξέλιξη και τη διασύνδεση του Παγκόσμιου Ιστού – που ονομάζουμε Internet. Ηταν αυτός που προσέλαβε στο ΜΙΤ τον Sir Timothy Berners-Lee, τον επινοητή του WWW.
Ηδη από το 1980, o Δερτούζος έγραφε για την «Αγορά Πληροφοριών» (The Information Market Place), μια έννοια την οποία επεξεργάστηκε περισσότερο στο βιβλίο που εξέδωσε το 1997 υπό τον τίτλο «Πώς θα είναι: Πώς ο Νέος Κόσμος της Πληροφορίας θα αλλάξει τη ζωή μας;». Ο Bill Gates έγραψε τον πρόλογο, ονομάζοντάς τον προφήτη της νέας εποχής.
Το τελευταίο του βιβλίο αφορούσε τη διεύρυνση και την απλοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας. Δεν έζησε να δει μια μορφή της: την καταπληκτική εξέλιξη και διάδοση των έξυπνων τηλεφώνων, που έγιναν πολυχρηστικοί υπολογιστές τσέπης.
Από το 1974 ο Δερτούζος υπήρξε σύμβουλος όλων των αμερικανών προέδρων σε θέματα πληροφορικής. Ηταν ένας τεράστιος άνθρωπος (γύρω στα δύο μέτρα) με ένα τεράστιο γέλιο. Το χιούμορ του ήταν ισάξιο με την ευφυΐα του…
Για μένα ήταν φίλος. Συμμαθητής στο σχολείο, κολλητός στην εφηβεία. Μετά τον έβλεπα κάθε φορά που ερχόταν στην Ελλάδα. Συνεργαστήκαμε και στη διοίκηση του Κολλεγίου. Δημοσίευσα το τελευταίο του κείμενο – που μου είχε στείλει σε σχέδιο – στο περιοδικό των αποφοίτων. Εχω όλα του τα βιβλία με αφιερώσεις. Σε ένα από αυτά μού έγραφε: «Στον Νίκο, που από ποιητής πάει κομπιουτεράς, από τον συμμαθητή και φίλο του… που πάει ανάποδα. Με αγάπη, Μιχάλης 2/97».
Ηταν η τάση του: ξεκίνησε από την τεχνολογία και, βλέποντας πόσο άνοιγε ο ορίζοντάς της, όδευε προς τη φιλοσοφία. Στην αφιέρωση του τελευταίου του βιβλίου μού γράφει: «Καθώς βλέπεις, πάω πίσω. Εσύ έγραψες το πρώτο βιβλίο σου περί ψηφιακής εποχής. Εγώ ακόμα περιμένω έμπνευση για το πρώτο φιλοσοφικό μου».
Αναφέρεται στο βιβλίο μου «Ψηφιακή ζωή», το πιο αποτυχημένο μου, το μόνο που δεν έκανε δεύτερη έκδοση. Αλλη μία απόδειξη πως στην ευρωπαϊκή χώρα που δεν έχει ούτε ένα τεχνολογικό ή επιστημονικό περιοδικό (αλλά έχει τρία αστρολογικά!) ελάχιστοι ενδιαφέρονται για τεχνολογία.
Ο σκηνοθέτης Γιώργος Δάμπασης γύρισε ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του. Θα το έπαιζα σε όλα τα σχολεία. Μήπως και αντιληφθούν κάποιοι το νόημα της αριστείας.