Η πίστη ως δύσπιστη εμπιστοσύνη

Πίστη είναι η εμπιστοσύνη του εγώ στο άλλο. «Πιστεύω» σημαίνει «εμπιστεύομαι» κυριολεκτικά. Η πρωταρχική σημασία του όρου «πίστη» σε όλα τα επίπεδα είναι η εμπιστοσύνη. Είτε πρόκειται για την εμπορική πίστη στην αγορά είτε για την προσωπική πίστη στη ζωή μας είτε για τη θρησκευτική πίστη, εννοείται πάντοτε ως εμπιστοσύνη ανάμεσα σε δυο μέρη, το εγώ και το άλλο. Στην εμπορική πίστη δίδεται πίστωση λόγω της εμπιστοσύνης που εμπνέει ο οικονομικός εταίρος μέσα στην αγορά. Στην προσωπική πίστη (συζυγική, φιλική, ερωτική) επενδύεται με εμπιστοσύνη το πρόσωπο του άλλου, ο οποίος είναι «έτερος» (άλλος, ξένος) και χάρη στην πίστη μας γίνεται «εταίρος» (φίλος, οικείος). Στη θρησκευτική πίστη επαναλαμβάνεται με διαφορετικούς όρους η ίδια θεμελιώδης ανθρώπινη χειρονομία της εμπιστοσύνης του ανθρώπινου εγώ στο θεϊκό άλλο, το «άλλως Aλλο», το εντελώς αλλιώτικα άλλο.

Η πίστη ως εμπιστοσύνη ενέχει δυο στοιχεία: την άνοιξη και τον κίνδυνο. Πρώτη παράμετρος κάθε πίστης (εμπορικής, προσωπικής, θρησκευτικής) είναι η διάνοιξη του εγώ στον άλλον, η διεύρυνση από το ατομικό στο υπερατομικό πεδίο και η μεγέθυνση του ενός στους πολλούς. Ετσι, το μοναδικό άτομο παύει να είναι μοναχικό χάρη στη συνεύρεσή του με το άλλο του. Το άνοιγμα του εγώ στο άλλο παραμένει η πρωταρχική αλλά όχι και η μοναδική πλευρά της πίστης. Η διακινδύνευση του εγώ ενώπιον του άλλου είναι η άλλη πτυχή της πίστης / εμπιστοσύνης. Καμιά πίστωση στην αγορά δεν είναι εκ των προτέρων πλήρως διασφαλισμένη. Κάθε πιστωτική δραστηριότητα ενέχει τον κίνδυνο της απώλειας, το «ρίσκο» της ζημιάς, τη ριψοκίνδυνη ιδιωτική πρωτοβουλία και τη διακινδύνευση του διακυβεύματος. Στην προσωπική πίστη (συζυγική, φιλική, ερωτική) κάθε σχέση επισκιάζεται από μια κάποια προδοσία, κάθε πίστη υποφέρει από ενδεχόμενη απιστία, μικρή ή μεγάλη, είτε μόνιμη είτε πρόσκαιρη. Το ίδιο ακριβώς ισχύει στη θρησκευτική πίστη: «πιστεύω, κύριε, βοήθει μου τη απιστία» (Μκ 9, 24).