Η ήττα του «βιαστικού» αντιευρωπαϊσμού;

Η κουλτούρα της αντίθεσης σπανιότατα συνιστά μια συνεκτική πρόταση για το μέλλον. Μια γρήγορη ματιά στο πλήθος των λημμάτων που αρχίζουν από «αντι-» σε οποιοδήποτε λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας θα σας πείσει ότι κανείς δεν είναι πρωτότυπος αν διαμορφώνει μια θέση με βασικό άξονα την αντίθεσή του σε κάτι. Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο ανιαρά ιδεολογικά, αλλά παραδόξως εξαιρετικά προσοδοφόρα πολιτικά, αν ο αντίπαλος είναι εκ φύσεως ευάλωτος. Από μια τέτοια ευάλωτη θέση εκκινεί και η ευρωπαϊκή ιδέα, ως μια ένωση κρατών, λαών, εθνών που η παγκόσμια ιστορία τα γνώρισε μόνο βαθύτατα διαιρεμένα και, απέναντι στην ιδέα πως το παρελθόν προδικάζει το μέλλον, αποφάσισαν κάποτε να συνυπάρξουν σε μια ενιαία οντότητα. Οπως θα έχετε ωστόσο διαπιστώσει, η συνύπαρξη είναι στο τέλος της ημέρας ένα ζήτημα συντονισμού, ευάλωτη σε κάθε είδους υπεραπλουστευτική της αμφισβήτηση, στην πρόταξη ενός άλλου «περήφανα» μοναχικού δρόμου.

Αν η Ευρώπη είναι το πιο εύκολο θύμα της «κουλτούρας της αντίθεσης», η οικονομία είναι το προνομιακό πεδίο για την άνθηση της ρητορικής της. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν πως το άνοιγμα οποιασδήποτε συζήτησης για την ευρωπαϊκή οικονομία έχει όλες τις προϋποθέσεις να προκαλέσει την τέλεια εθνολαϊκιστική καταιγίδα. Δεν είναι μόνο ότι η άσκηση οικονομικής πολιτικής έχει καταστεί από την πορεία των πραγμάτων μια τεχνική και δυσνόητη διαδικασία, απρόσιτη στην ουσία της από τον εκλαϊκευτικό λόγο της πολιτικής, αλλά ταυτόχρονα και ευάλωτη απέναντι στον υπεραπλουστευτικό λόγο του λαϊκισμού. Είναι κυρίως ότι στην περίπτωση των οικονομιών των κρατών-μελών της ευρωζώνης τα επιχειρήματα των λαϊκιστών δύνανται να είναι «διπλής όψεως»: οι ακραίοι των ισχυρών κρατών θα ωρύονται πως κακώς δίνονται χρήματα σε «κακόπιστους εταίρους» από τους «κόπους των φορολογουμένων τους», ενώ οι συνάδελφοί τους ακραίοι των ανίσχυρων κρατών-μελών θα σηκώνουν τη σημαία της «αξιοπρέπειας» απέναντι σε αυτό που δεν θα παρουσιάζεται ως βοήθεια ή δανεισμός, αλλά ως ευθεία επιβουλή της εθνικής και δημοσιονομικής κυριαρχίας. Σας φαίνονται μήπως όλα αυτά γνώριμα;