Σε μια εποχή που όλοι ασχολούνται με τις εκλογές στις ΗΠΑ και τη σημασία τους για την Ευρωπαϊκή Ενωση, τείνουμε να ξεχάσουμε τα προβλήματα της ίδιας της ΕΕ. Mε οποιονδήποτε νέο πρόεδρο στην Ουάσιγκτον θα κληθεί να πληρώσει περισσότερο για την άμυνά της, να λύσει τα μεταναστευτικά και οικονομικά προσχήματα της ακροδεξιά, να προσδιορίσει αν και σε ποια κατεύθυνση θα διευρυνθεί, να αποφασίσει αν θα προχωρήσει στον στόχο της ένωσης ή της αρκεί το ως εδώ «κεκτημένο».
Τα μεγάλα κράτη της ΕΕ φαίνονται απομακρυσμένα από αυτούς τους στόχους περισσότερο από ποτέ. Η θεμελιώδης συνεννόηση Γαλλίας – Γερμανίας τρίζει. Κάθε χώρα είναι απορροφημένη από εσωτερικά προβλήματα, που δεν είναι μόνον οικονομικά, αλλά και ταυτοτικά, οπότε γαντζώνεται σε παρωχημένα μοντέλα διακυβέρνησης. Οι πρόσφατες καταστροφές στην Ισπανία δείχνουν τη σαθρότητα των εθνικών κυβερνητικών δομών, αλλά και τη «φούσκα» των Βρυξελλών που ζουν σε έναν εξωπραγματικό κόσμο όπου μοιράζονται θέσεις, αξιώματα και μισθοί με λίγο πασπάλισμα χρηματοδότησης προς αναξιοπαθούντες ώστε να μιλούν θετικά για την «Ευρώπη».
Με τέτοια παρακμή της δημοκρατίας στην ήπειρο που γέννησε τον ολοκληρωτισμό είναι αστείο να κατηγορούνται οι ΗΠΑ για τον Ντόναλντ Τραμπ.
Ο αυξανόμενος θυμός των πολιτών που μεταφράζεται σε μαζική αποχή από τις ευρωεκλογές, πλέον και από τις εθνικές εκλογές, τους απασχολεί μόνον πριν από κάθε εκλογική αναμέτρηση. Αλλά και τότε δουλεύει ρολόι η χειραγώγηση της κοινής γνώμης και ο «μπαμπούλας» της ακροδεξιάς, που βολεύει για τη μετακύλιση των μεγάλων ζητημάτων (μεταναστευτικό, διεύρυνση, ασφάλεια) στους μελλοντικούς αρμοδίους.Με τέτοια παρακμή της δημοκρατίας στην ήπειρο που γέννησε τον ολοκληρωτισμό είναι αστείο να κατηγορούνται οι ΗΠΑ για τον Ντόναλντ Τραμπ.
Παράλληλα, ωστόσο, «δημοκρατικές» δυνάμεις ανέχονται τη σταδιακή υιοθέτηση αυταρχικών πολιτικών και θεωρούν φυσιολογική τη συνύπαρξη με κόμματα ή κυβερνήσεις ακροδεξιάς προέλευσης.
Είναι πολλά χρόνια τώρα που παίζει μουσική η ορχήστρα του Τιτανικού. Πέφτει διαρκώς η ποιότητα των προσώπων και των πολιτικών τόσο στην ΕΕ όσο και στα εθνικά κράτη που την αποτελούν. Δεν πειράζουν τα κακώς κείμενα για να μην αλλάξει καμία ισορροπία, διαφημίζουν τον τρόπο ζωής τους ως επίτευγμα της ΕΕ, περιθωριοποιούν ή χρηματοδοτούν τους αντιρρησίες για να μη χαλάνε την «ωραία ατμόσφαιρα» και όταν κάτι δεν πάει καλά βγάζουν από το καπέλο την «κλιματική αλλαγή» και γενικά τις ανατροπές που πιάνουν εξαπίνης το αθώο, αναποτελεσματικό σύστημα εξουσίας.
Η συνταγή είναι πολύ άγευστη, όμως, για να κρατήσει αιωνίως. Αργά ή γρήγορα η ΕΕ θα κληθεί να αντιμετωπίσει τα μεγάλα προβλήματα που δεν φτάνει να καλύψει το «ένδοξο» παρελθόν της ενοποίησης. Δεν χρειάζεται να (ξανα)ανακαλύψει την Αμερική. Το να μείνει πιστή στους σκοπούς της μοιάζει πια επαναστατικό. Το ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση ξεκίνησε σαν ένα πρωτοποριακό έργο ειρήνης με πυρήνα την ευημερία των πολλών μέσα σε δημοκρατικά κράτη που θα έμοιαζαν στις ΗΠΑ πρέπει να αναπροσαρμοστεί στη σημερινή εποχή.
Δεν πειράζει να τιμωρηθούν κράτη, κόμματα ή ηγέτες που δεν ακολουθούν αυτό το μοντέλο. Δεν βλάπτει να ξεβολευτούν κυβερνήσεις με μειωμένη εκλογική απήχηση, επειδή η ΕΕ αποφάσισε να διευρυνθεί, π.χ., προς τα Δυτικά Βαλκάνια για να μην αφήνει «μαύρες τρύπες» στην Ευρώπη. Δεν υπάρχει περιθώριο για τη μη αναθεώρηση των συνθηκών της ΕΕ ώστε να περιλάβουν ζητήματα που αντιμετωπίζονται αρνητικά και εκ των ενόντων, όπως το μεταναστευτικό ή οι σχέσεις με τρίτα κράτη (Τουρκία, Ρωσία, Κίνα, Ιράν). Αυτά είναι μόνο μερικά τρανταχτά παραδείγματα για να ανανεωθεί η έμπνευση που ασκεί η «Ευρώπη». Η δημοκρατία χρειάζεται φροντίδα ώστε να μην εκπυρσοκροτήσει. Δεν φταίνε οι ΗΠΑ, αν η ΕΕ συμπεριφέρεται σαν αιώνια ανήλικη που δεν φέρει ευθύνη για το μέλλον της.
Η κυρία Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου είναι καθηγήτρια Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.
