Ο κύβος ερρίφθη, όχι μόνον για την Ιταλία μετά την επικράτηση των ακραίων πολιτικών δυνάμεων, αλλά φοβούμαι, και για όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Οι πολιτικοί παγκόσμια έχουν στραμμένη την προσοχή τους στην Ιταλία, ενώ την ίδια περίοδο απειλές έρχονται από παντού και η αλλαγή σελίδας για τη χώρα αυτή γίνεται σε μια περίοδο πολέμου στην Ουκρανία, αστάθειας των ευρωπαϊκών χωρών, πληθωριστικών πιέσεων και κατακόρυφης αύξησης του κόστους ζωής.
Η αποχώρηση του Ντράγκι από την πρωθυπουργία απειλεί την οικονομία και όχι μόνον της χώρας, αλλά κλονίζει και την αξιοπιστία της ευρωπαϊκής πολιτικής για την οποία ο Ντράγκι είχε γίνει σημείο αναφοράς. Το νεοφασιστικό κόμμα Αδέλφια της Ιταλίας της Τζόρτζια Μελόνι με τη νεοφασιστική νοοτροπία «νενίκηκε» και πανηγυρίζει για την εκλογική του νίκη. Το 2008 ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι είχε διορίσει τη Μελόνι υπουργό Πολιτικών Νεολαίας, στη συνέχεια συνεργάστηκε μαζί της και η ίδια ηγήθηκε των νεολαιών των συνενωθέντων κομμάτων, αναλαμβάνοντας την ηγεσία της Νέας Ιταλίας. Σήμερα στην Ιταλία πολλοί αναρωτιούνται αν… αναγεννήθηκε ο Μουσολίνι με ξανθιά μαλλιά!
Είναι γεγονός ότι το σημερινό σκηνικό της Ευρώπης ενθαρρύνει και ευνοεί παντού τις λαϊκιστικές πολιτικές δυνάμεις. Οι πολίτες αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τις συνθήκες ζωής που έχουν διαμορφωθεί, αρνούνται να αναγνωρίσουν τις προσπάθειες διαχείρισης των κρίσεων, που ουσιαστικά δεν τους βοηθούν, φανατίζονται και αναζητούν τη σωτηρία με την ψήφο τους σε κάθε είδους λαϊκιστές. Η στροφή της Ευρώπης προς την Ακροδεξιά απειλεί σοβαρά τη Δημοκρατία! Γιατί η Ιταλία δεν είναι η μόνη με τα απογοητευτικά εκλογικά αποτελέσματα.
Quo vadis Eυρώπη; Δυστυχώς, όπως ο γάλλος φιλόσοφος Edgar Morin διαπιστώνει, η Ευρώπη δεν έχει προοδεύσει ούτε ως πολιτική συνείδηση, ούτε ως πολιτισμική, αλλά ούτε ως συνείδηση δημοκρατική.
Η νομισματική ένωση, όσο σημαντική και αν είναι, δεν αρκεί για να κρατήσει ενωμένη την Ευρώπη των λαών, η οποία θα πρέπει να αποκτήσει μια ενιαία εξωτερική πολιτική και ένα δικό της αμυντικό σύστημα. Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφερθούν οι σχετικές προτάσεις του ιταλού καθηγητή και διανοητή Ουμπέρτο Εκο στο βιβλίο του «Με το βήμα του κάβουρα». Ενα τέτοιο σχέδιο – γράφει – θα μπορούσε να ενδιαφέρει τον πυρήνα των χωρών που ξεκίνησαν την Ευρωπαϊκή Ενωση. Αν μια πρόταση ξεκινήσει από αυτόν τον πυρήνα, σιγά-σιγά και οι άλλοι (ίσως) θα ευθυγραμμιστούν. Ουτοπία; αλλά, όπως μας διδάσκει η λογική, αυτή η «ουτοπία» γίνεται απαραίτητη εξαιτίας της αναδιάταξης των παγκόσμιων ισορροπιών. Ο Ουμπέρτο Εκο με το βιβλίο του αυτό μας προτείνει να σταματήσουμε έστω και για λίγο αυτή την οπισθοδρόμηση, παραπαίοντας… με το βήμα του κάβουρα. Ο συγγραφέας δίνει παράλληλα το ακόλουθο ιδιαίτερα διδακτικό μήνυμα για την παγκοσμιοποίηση που η Ευρώπη επιχειρεί: χάρη στις ελληνορωμαϊκές και ιουδαιοχριστιανικές ρίζες της η ήπειρός μας είναι ανοικτή στην αφομοίωση κάθε πολιτισμικής και εθνικής συνεισφοράς, θεωρώντας αυτή την προδιάθεση στο άνοιγμα ένα από τα βαθύτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά της.
Ενδιαφέρουσα, εξάλλου, για το μέλλον της Ευρώπης είναι και η τοποθέτηση του ισπανού καθηγητή, συγγραφέα και αρθρογράφου της «El Pais» Χαβιέρ Θέρκας: «Ελπίζω πως η Ευρώπη θα κινηθεί προς την κατεύθυνση ενός ενιαίου ομοσπονδιακού κράτους που θα είναι πολιτιστικά διαφορετικό και μοναδικό πολιτικά. Δεν βλέπω άλλον τρόπο να διατηρήσουμε την αρμονία, τη δημοκρατία και την ευημερία στην ήπειρό μας. Για μένα αυτή η ενωμένη Ευρώπη είναι η μόνη λογική ουτοπία της εποχής μας».
Ο πολυβραβευμένος Ιταλός και φιλέλληνας συγγραφέας Νικόλα Λατζόια δήλωσε το 2015, καλεσμένος στην Ελλάδα ως νικητής του σημαντικότερου λογοτεχνικού βραβείου της Ιταλίας (Premio Strega), ότι δεν είναι αισιόδοξος για το μέλλον της Ευρώπης, γιατί μια ήπειρος βασισμένη σε χιλιετείς πολιτισμούς, η οποία αντίθετα κοροϊδεύει τον εαυτό της ότι βασίζεται μόνο σε ένα ενιαίο νόμισμα, σε μια τράπεζα και σε έναν γραφειοκρατικό μηχανισμό – συχνά παρανοϊκό – διαπράττει ένα σφάλμα που μπορεί να της κοστίσει ακριβά. Ξέρουμε ποιες είναι οι οικονομικές παράμετροι, που απαιτούνται για να παραμείνει μια χώρα στην ΕΕ, ενώ είναι σχεδόν άγνωστες οι αρχές (ηθικές, φιλοσοφικές, πολιτιστικές, πολιτικές) που θα έπρεπε να μας κρατούν ενωμένους. Θα έπρεπε να σκεφθεί κανείς πρώτα τις αρχές (ποια είναι η ιδέα της Ευρώπης για την οποία είμαστε διατεθειμένοι να εκχωρήσουμε μέρος της κυριαρχίας μας) και μετά την οικονομική δομή. Εγινε το αντίθετο, και τα αποτελέσματα είναι ορατά: μια ήπειρος σε κρίση ταυτότητας. Ο Ν. Λατζόια αναφερόμενος στο βραβευμένο βιβλίο του «La Ferocia» (Κτηνωδία), όπου περιγράφει έναν κόσμο σε πολιτισμική κρίση, στηλιτεύοντας τη ματαιότητα της εξουσίας, επεσήμανε χαρακτηριστικά: «Η κτηνωδία είναι κατά βάθος η επιστροφή στον πρωτόγονο εαυτό μας, και αυτό γίνεται πιο αισθητό στις περιόδους ιδιαίτερης αδυναμίας και κρίσης, όπως η σημερινή. Οσο πιο πολύ αισθανόμαστε ότι απειλούνται οι βεβαιότητές μας τόσο περισσότερο κινδυνεύουμε να γίνουμε κτήνη. Στην Ιταλία έχουμε μια παροιμία που λέει: «Η ευκαιρία κάνει τον άνθρωπο κλέφτη», και είναι εξίσου αληθινό ότι και «η κρίση κάνει τον άνθρωπο κτήνος».
Καιρός, λοιπόν, να προχωρήσει η Ευρωπαϊκή Ενωση στον αναστοχασμό πριν να είναι αργά. Για να μην καταλήξει, δηλαδή, στην κατά λέξη έννοια της ουτοπίας αλλά στην αναφερόμενη από τους ευρωπαίους διανοητές «ουτοπία», και να αποτελέσει μια ιδανική κοινωνία πολιτών, μια Ευρώπη των λαών, όπως την οραματίστηκαν οι εμπνευστές της.
Πιστεύω ότι αν η Ευρωπαϊκή Ενωση συνεχίσει με την ίδια νοοτροπία και στρατηγική, και τους ίδιους ρυθμούς, η επανάληψη θλιβερών εξελίξεων για τους λαούς είναι, δυστυχώς, αναπόφευκτη.
Η κυρία Στέλλα Πριόβολου είναι ομότιμη καθηγήτρια, πρόεδρος Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών ΕΚΠΑ, κοσμήτορας Δημοτικού Λαϊκού Πανεπιστημίου Αγ. Παρασκευής.
