Η αρχιτεκτονική σήμερα

Ενα από τα τελευταία έργα της Zaha Hadid είναι ο καινοφανής λιμενικός σταθμός της Αμβέρσας, μια καθ’ ύψος προσθήκη σε ένα παλιό κτίριο της Πυροσβεστικής. Στο Οσλο ολοκληρώνεται το εντυπωσιακό νέο κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, πλάι στο γλυπτικό παγόβουνο της νέας Οπερας της πόλης. Στο Σαν Φρανσίσκο και στη Νέα Υόρκη είναι πλέον ορατοί οι νέοι πύργοι κατοικιών και γραφείων που σχεδιάστηκαν από την επιτυχημένη αμερικανίδα αρχιτέκτονα Jeanne Gang, στον απόηχο του περίφημου πλέον ουρανοξύστη Aqua Tower στο Σικάγο που η ίδια σχεδίασε την περασμένη δεκαετία. Ο κατάλογος φυσικά είναι ατελείωτος. Αρχιτεκτονικά έργα-λαμπερά εξώφυλλα με δυναμικά μορφοπλαστικά χαρακτηριστικά, που προβάλλουν ως όλο και πιο διαφοροποιημένα και αυτόνομα γλυπτά στον αστικό χώρο, στην προσπάθεια να αποτελέσουν σημείο αναφοράς και έτσι να αποκτήσουν συμβολική υπεραξία, μέσω της χρήσης όλο και περισσότερο εξελιγμένων οικοδομικών υλικών και κατασκευαστικών μεθόδων που μετατρέπουν κάθε σχεδιαστικό εγχείρημα σε επιτυχημένη και μοναδική κατασκευή. Με αυτόν τον τρόπο ικανοποιούνται οι απαιτήσεις του επενδυτή (δημόσιου ή ιδιωτικού, δεν έχει σημασία) στο πλαίσιο της ελεύθερης αγοράς την οποία οι απανταχού αρχιτέκτονες αποδέχονται χωρίς δεύτερη σκέψη και ανεξαρτήτως γεωγραφικού στίγματος ή πολιτικού πλαισίου. Παράλληλα, η αρχιτεκτονική, ως τυπικό καταναλωτικό προϊόν, υιοθετεί τις αρχές του σύγχρονου μάρκετινγκ και, από εργαλείο εξυπηρέτησης των ανθρώπινων αναγκών μετατρέπεται σε μέσο ικανοποίησης νέων (λειτουργικών, αισθητικών, κοινωνικών) τις οποίες η ίδια η αρχιτεκτονική έχει καλλιεργήσει, έτσι ώστε «να εφεύρει τρόπους για να διαχειριστεί ολοκληρωμένα τις δυνατότητες της σύγχρονης συνθήκης» όπως έχει δηλώσει χωρίς περιστροφές και ο Rem Koolhaas, εδώ και δεκαετίες πιστοποιημένος προφήτης της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Είναι αυτό αρχιτεκτονική; Η αρχιτεκτονική ήταν πάντα έτσι;

Ολα ξεκινούν από το μοντέρνο κίνημα πριν ακριβώς έναν αιώνα, σε ό,τι αφορά τη νεότερη «κλασική» μας παράδοση. Η αρχιτεκτονική της δεκαετίας του 1920 προήλθε από την οδύνη του Μεγάλου Πολέμου και δημιουργήθηκε για να ικανοποιήσει καταρχήν τις ανάγκες που εκείνος προκάλεσε. Σχεδιαζόταν στη Γερμανία από ομάδες «κοινωνικών» αρχιτεκτόνων που φορούσαν λευκές ρόμπες σαν επιστήμονες του εργαστηρίου, οι οποίοι φιλοδοξούσαν να δημιουργήσουν αποδεκτές συνθήκες συλλογικής διαβίωσης μέσω του σχεδιασμού «ελάχιστων κατοικιών» σοσιαλιστικής αντίληψης και «μοντέρνας» αρχιτεκτονικής μορφής, προωθημένης για το κοινό γούστο. Η κοινωνία που εκείνοι οραματίζονταν ήταν ενιαία και μονοδιάστατη ως προς τον χαρακτήρα αλλά συγκροτημένη και έμπλεη πόθου για ένα καλύτερο μέλλον, σε συνθήκες μιας δυσχερούς και αντιφατικής πολιτικής συγκυρίας. Αυτό που έμεινε σε εμάς σήμερα είναι το πιο εύκολα μεταδόσιμο εκείνης της εμπειρίας, δηλαδή η μοντέρνα μορφοπλασία.