Γιατί παρακμάζουν οι πλουραλιστικές δημοκρατίες;

Το 1961 ο Ρόμπερτ Νταλ στο έργο του «Ποιος κυβερνά;» διαπίστωνε πως οι σύγχρονές του κοινωνίες διαμορφώνονταν στη βάση πολλαπλών συμφερόντων διαφορετικών ομάδων. Σύμφωνα με αυτόν, η ύπαρξη και η λειτουργία τέτοιων ομάδων και μειονοτήτων εξασφάλιζαν την «ισορροπία των δημοκρατικών συστημάτων», τα οποία χαρακτηρίζονταν ως «πλουραλιστικές δημοκρατίες». Συστατικό στοιχείο αυτών των δημοκρατιών ήταν η ύπαρξη το λιγότερο δύο διαφορετικών πολιτικών αφηγήσεων. Ολη η ευρωπαϊκή μεταπολεμική ευημερία στηρίχθηκε στον ανταγωνισμό των δύο μεγάλων πόλων της Κεντροαριστεράς και της Κεντροδεξιάς. Μετά όμως το 1990 πολύ νερό πλημμύρισε τα πολιτικά συστήματα και έσβησε τις διαφορές των δύο πόλων. Αν κανείς διαβάσει σήμερα τις προτάσεις, όχι του Κινήματος Αλλαγής, αλλά του κ. Δημήτρη Λιάκου, συνομιλητή του κ. Τσίπρα, για τις αναγκαίες δημόσιες πολιτικές («Το Βήμα», 12.7.2020), μόνο λόγω της υπογραφής και της φωτογραφίας μπορεί να καταλάβει πως δεν είναι ο κ. Σταϊκούρας αυτός που τις καταθέτει.

Μερικοί θεωρούν πως οι αδυναμίες ενός εκ των δύο πόλων, της σοσιαλδημοκρατίας δηλαδή, οφείλονται στην υποχώρησή της έναντι του νεοφιλελευθερισμού. Τίποτα πιο ρηχό από μια τέτοια άποψη. Το πρόβλημα είναι βαθύτερο. Μετά τη δεκαετία του 1990 οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις και η παγκοσμιοποίηση οδήγησαν στην αποπολιτικοποίηση των κομμάτων και στην αποκομματικοποίηση της πολιτικής. Ειδικά η σοσιαλδημοκρατία, λόγω και της ανάπτυξης των φορολογικών παραδείσων, έχασε το όπλο της που ήταν η φορολόγηση του πλούτου. Αυτοί οι «παράδεισοι» παρουσιάζονται ως απόρροια των νέων τεχνολογιών. Είχαν όμως κάνει την πρώτη δειλή εμφάνισή τους το 1945, εκτινάχθηκαν το 1975 με την κατάργηση του Μπρέτον Γουντς και την πετρελαϊκή κρίση και απογειώθηκαν το 1993 με την απόφαση Κλίντον για μετατροπή των τραπεζών καταθέσεων και σε επενδυτικές. Δεν ήταν που έγινε νεοφιλελεύθερη η σοσιαλδημοκρατία, αλλά που απώλεσε ένα ακόμη από τα όπλα της, όπως η προοδευτική φορολόγηση του πλούτου. Δεν μπορείς να φορολογείς προοδευτικά όταν το χρήμα μπορεί νόμιμα να αποφεύγει τη φορολόγησή του. Αλλά αν δεν φορολογείς, τότε δεν μπορείς να εφαρμόζεις κοινωνικές πολιτικές. Ενώ δεν υπάρχει ανοδική κοινωνική κινητικότητα χωρίς το καύσιμό της που είναι η φορολογία.