Οσο δύσκολο, δημαγωγικό και επικίνδυνο είναι να φαντασθούμε την Ελλάδα εκτός Ευρώπης και ευρώ, άλλο τόσο δύσκολο και επικίνδυνο είναι να φαντασθούμε μια μααστριχτική Ευρώπη, με διευρυνόμενες κοινωνικές ανισότητες, γεωπολιτικά ανίσχυρη, εντός της οποίας η Ελλάδα θα αντιπροσωπεύει έναν τουριστικό θύλακα. Μια επόμενη κρίση στις σχέσεις μεταξύ της Ενωσης και της Ελλάδας το πιθανότερο είναι να προέλθει από την ίδια την «αδυναμία» της Ευρώπης και όχι από ενδοελληνικές διενέξεις, όπως αυτή του «αντιευρωπαϊκού» δημοψηφίσματος του 2015. Η ευρωπαϊστική συνθηκολόγηση του ΣΥΡΙΖΑ στερεί, για το ορατό μέλλον, από το αντιευρωπαϊκό στρατόπεδο μια δυνητικά πλειοψηφική πολιτική του έκφραση, και θεαματικά το αποδυναμώνει. Χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι το πληθυντικό κοινωνικό ακροατήριο του φιλοευρωπαϊσμού έχει πιστέψει σε κάποιο ευρωπαϊκό όραμα και, συνεπώς, έχει απορρίψει την κυρίαρχη νομίζουμε μέχρι και σήμερα εργαλειακή χρήση της ευρωπαϊκής προοπτικής.
Αν μια τέτοια υπόθεση είναι βάσιμη, αν δηλαδή είναι η κρίση της Ευρώπης αυτή που θα μπορούσε να προκαλέσει μια επόμενη κρίση και στην Ελλάδα, το πρόβλημα των κοινωνικών ανισοτήτων και του ρόλου του κράτους αποκτούν, ιδιαίτερα μετά το πολύμορφο σοκ της πανδημίας, μεγάλη σημασία για τη συνοχή των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Ο άκρατος οικονομικός φιλελευθερισμός, που ρητορικά θέλει το «κράτος στην υπηρεσία της κοινωνίας», δύσκολα θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις αυξημένες υποχρεώσεις της κοινωνικής ενότητας και του κοινού νοήματος, που σήμερα εμφανίζονται διασπασμένα, σαν «αρχιπέλαγος» οικονομικών, μορφωτικών, πολιτισμικών και γεωγραφικών κατακερματισμών, λίγο-πολύ σε όλες τις χώρες της Ενωσης. Η καθεμία από τις οποίες συνεχίζει να σκέφτεται «πρώτα εθνικά» και δευτερευόντως ευρωπαϊκά, την ίδια στιγμή που το «νομικό εποικοδόμημα», ο σημαντικός θεσμικός αγώνας για τα ατομικά δικαιώματα (και οι παράλληλες «ταυτοτικές πολιτικές» που τα συνοδεύουν), δεν μπορεί, από μόνος του, να υποκαταστήσει τις εκ των ων ουκ άνευ διαδικασίες πολιτικής εμπιστοσύνης που σήμερα διέρχονται σοβαρή δοκιμασία, τόσο στο εσωτερικό των εθνικών κοινωνιών όσο και στη σχέση τους με την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Περιεχόμενο για συνδρομητές
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου από tovima.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
