Ευρωπαϊκός πολιτισμός και Ναυμαχία της Ναυπάκτου

Αύριο 7 Οκτωβρίου συμπληρώνονται 448 χρόνια από τη ναυμαχία της Ναυπάκτου, η οποία σφράγισε την πορεία της σύγχρονης Ευρώπης προς τη νεωτερικότητα. Μια ημερομηνία-σταθμός για τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής συνείδησης. Η ήπειρός μας διαμορφώθηκε κυρίως ως ιστορικός και δευτερευόντως ως γεωγραφικός ή γεωπολιτικός χώρος. Η γεωγραφική της ενότητα αποτελεί ένα σημαντικό, αλλά δευτερεύον στοιχείο της. Ιστορικές διαδικασίες, που αρχίζουν με τον χωρισμό της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τη Δυτική, συνεχίζονται με το σχίσμα Ορθοδοξίας και Καθολικισμού και ολοκληρώνονται με το δυτικό σχίσμα (1555 – Ειρήνη της Αυγούστας) και τους θρησκευτικούς πολέμους (1559-1598 και 1618-1648), δεν επέτρεπαν ακόμη να αποκτήσει η Ευρώπη μια ενιαία πολιτισμική ταυτότητα. Και όμως στις 7 Οκτωβρίου 1571, στο μέσον αυτών των πολέμων, η Δύση – τότε ακόμη προσδιοριζόταν ως χριστιανοσύνη – με εκπροσώπους της την Ισπανία, τη Βενετία, τη Γένουα, τους Ιππότες της Μάλτας, το δουκάτο της Σαβοΐας, το δουκάτο του Ουρμπίνο, το μεγάλο δουκάτο της Τοσκάνης και τον Πάπα, ενώνεται υπό την ονομασία Lega Santa (Ιερή Ενωση) κατά του ενιαίου στόλου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Πώς και συνέβη αυτό εν μέσω ενδοχριστιανικών συγκρούσεων; Ανεξήγητο, αν το κρίνουμε μόνο με θρησκευτικούς όρους. Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε ότι την ίδια περίοδο έχουμε την ανακάλυψη του «Νέου Κόσμου» καθώς και τις επιστημονικές ανακαλύψεις της περιόδου 1440-1550 (Γουτεμβέργιος και Κοπέρνικος). Ολα αυτά διαμορφώνουν μια νέα ιδεολογία υπέρ του στηριζόμενου στις αξίες της αρχαιότητας ευρωπαϊκού ανθρωπισμού ως πνευματικού όπλου της Αναγέννησης. Είναι η εποχή που αμφισβητείται έμπρακτα η αρχή cuius regio eius religio (ό,τι ο βασιλιάς και η θρησκεία). Ο κόσμος των ανθρώπων – Τιτάνων όπως ο Γαλιλαίος, ο Δάντης, ο Λεονάρντο, αλλά και οι Βοργίες – διαφέρει ως προς τις κινητήριες δυνάμεις και τους άξονες στους οποίους στηριζόταν ο κόσμος του Ιερού Αυγουστίνου. Ο Θεός δεν αμφισβητείται ως αρχή αυτού του κόσμου, αλλά είναι πλέον ο άνθρωπος-Τιτάνας που ανυψώνεται σε υπέρτατη αξία.