Επιστροφή στην κανονικότητα: ειρωνεία ή αδιέξοδο;

Πέρα από τη διακοσιοστή επέτειο της Επανάστασης και της εθνικής ανεξαρτησίας, το σωτήριο έτος 2021 θα μπορούσε να παραπέμπει επίσης και στην ιδέα του πολιτισμού εν γένει. Πράγματι, δυόμισι ακριβώς χιλιετίες (2021+479 χρόνια) μας χωρίζουν από τη στιγμή που, μετά την οριστική ήττα των εισβολέων Μήδων, οι Αθηναίοι παγίωσαν αυτό που σήμερα ονομάζουμε «πολιτικό πολιτισμό». Εγκαθιδρύοντας ένα δημο-κρατικό καθεστώς που δεν απειλούνταν πια από εξωτερικούς εχθρούς, οι πρόγονοί μας μετουσίωναν τον οικισμό σε «πόλη», μετασχημάτιζαν την άμορφη συλλογικότητα σε «πολιτεία», μετέτρεπαν τον κοινό άνθρωπο σε ενεργό «πολίτη» και ανέθεταν στη δική τους αυτόνομη και αυτοδίκαια «πολιτική» εξουσία την υλοποίηση μιας αέναης συλλογικής πορείας «επί τα βελτίω». Θα ‘λεγε κανείς πως, με τα λόγια του Λάιμπνιτς, όλα μπορούσαν πια να προχωρήσουν προς την κατεύθυνση της οικοδόμησης του «καλύτερου των δυνατών κόσμων». Το 2021 προσφερόταν ως ουρανόπεμπτη ευκαιρία για να εορτάσουμε πως είμαστε «Ελληνες» χάρη σε αυτούς που απελευθέρωσαν τη χώρα μας από τον οθωμανικό ζυγό και, ταυτόχρονα, υπεύθυνοι ενεργοί «πολίτες» χάρη σε εκείνους που επινόησαν τον ορθό λόγο και τη δημοκρατία. Το προαιώνιο όνειρο του Προμηθέα φαινόταν πραγματοποιήσιμο.

Σε μια στιγμή, όμως, όλα συνέβησαν ως εάν η πανούργα Ιστορία ή ίσως ένας παιχνιδιάρης Θεός θέλησαν να ξαναπάρουν τα ηνία της εξέλιξης στα χέρια τους. Και αυτό δεν μπορούσε να γίνει δίχως τη ριζική ανατροπή των περισσότερων, αν όχι όλων των «πολιτιστικών βεβαιοτήτων» σε οικουμενική κλίμακα. Θα ‘λεγε λοιπόν κανείς ίσως πως, ειρωνικά, για να επανέλθει στη «φυσική» του κανονικότητα αυτός ο καλύτερος των δυνατών κόσμων, ο δικός μας κόσμος, και αυτός όλων των «άλλων», «έπρεπε» πρώτα να συνειδητοποιήσει πως βρίσκεται σε αδιέξοδο. Επρεπε να αρχίσει να γίνεται ευρύτερα αντιληπτό πως οι κρίσεις δεν μπορούν πάντα να αυτοελέγχονται από τις δυνάμεις της ελεύθερης αγοράς, πως οι πολιτικοί ανταγωνισμοί δεν μπορούν πάντα να διευθετούνται επί τη βάσει των εσωτερικευμένων αρχών του διεθνούς δικαίου και της κοινής λογικής και πως η διαφοροποίηση ανάμεσα στο λογικό και στο παράλογο, στο καλό και στο κακό δεν μπορούν πια να υπόκεινται σε αυστηρά τυποποιημένες κατατακτικές μήτρες. Η πρόσληψη της κοινωνίας και των κοινωνικών σχέσεων εισερχόταν σε μια νέα φάση κοσμοϊστορικής ρευστότητας και άγνωστης ιστορικής απόληξης.