Τον κίνδυνο να μείνουν «πίσω» αντιμετωπίζουν οι μικρομεσαίες ναυτιλιακές εταιρείες που σε μεγάλο βαθμό δραστηριοποιούνται σε ευρωπαϊκά νερά στη Ναυτιλία Μικρών Αποστάσεων, λόγω ένταξης της ναυτιλίας στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Ρύπων (ETS). Για τις προκλήσεις του ETS και τον ναυτιλιακό τομέα μάς μιλά ο δρ Νίκος Λιάπης, πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Τεχνολογίας (ΕΛΙΝΤ).
Η ΕΕ επέκτεινε πρόσφατα το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών για να συμπεριλάβει τον ναυτιλιακό τομέα. Μπορείτε να εξηγήσετε τη σημασία αυτής της κίνησης;
«Βεβαίως. Η ένταξη της ναυτιλίας στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ) αποτελεί καίριο βήμα προς την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα. Η ναυτιλιακή βιομηχανία, αν και ιδιαίτερα αποδοτική ενεργειακά, συμβάλλει σημαντικά στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Με την ενσωμάτωση της ναυτιλίας στο ΣΕΔΕ, όχι μόνο ευθυγραμμίζεται αυτός ο τομέας με τους ευρύτερους περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ, αλλά και προωθείται προς έναν βιώσιμο μετασχηματισμό».
Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν οι ναυτιλιακές εταιρείες με αυτή την ενοποίηση;
«Οι προκλήσεις είναι διπλές: οικονομικές και επιχειρησιακές. Από οικονομική άποψη, το κόστος συμμόρφωσης μπορεί να είναι σημαντικό. Οι ναυτιλιακές εταιρείες πρέπει τώρα να αγοράσουν δικαιώματα για τις εκπομπές CO2 τους, γεγονός που προσθέτει ένα νέο στοιχείο γραμμής στους προϋπολογισμούς τους. Λειτουργικά, υπάρχει η πρόκληση της αναβάθμισης των στόλων με καθαρότερες και αποδοτικότερες τεχνολογίες. Αυτή δεν είναι μια απλή μετάβαση εν μιά νυκτί. Περιλαμβάνει σημαντικές επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες και μετασκευή των υπαρχόντων πλοίων. Πιο συγκεκριμένα, η εφαρμογή του ETS για τον ναυτιλιακό τομέα αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντικό πρόσθετο κόστος για τη ναυτιλιακή βιομηχανία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το κόστος θα μπορούσε να φθάσει τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως έως το 2026, κυρίως λόγω της ανάγκης απόκτησης δικαιωμάτων άνθρακα για την κάλυψη των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αυτό πιθανότατα θα αυξήσει το κόστος που σχετίζεται με τα καύσιμα κατά περίπου 50%, επηρεάζοντας σημαντικά το συνολικό λειτουργικό κόστος για τις ναυτιλιακές εταιρείες».
Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε τα είδη των επενδύσεων που απαιτούνται για τη συμμόρφωση με το ΣΕΔΕ της ΕΕ;
«Βεβαίως. Για τη μείωση των εκπομπών τα πλοία μπορούν να εξοπλιστούν με ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες, όπως Συστήματα Εξοικονόμησης Ενέργειας, συστήματα αερολίπανσης και πιο αποδοτικούς κινητήρες. Πέρα από την τεχνολογία, τα εναλλακτικά καύσιμα όπως τα βιοκαύσιμα, τα καύσιμα από πυρόλυση πλαστικών αποβλήτων ή η πράσινη μεθανόλη είναι κρίσιμα για τα επόμενα χρόνια. Ακόμη και τα πρόσθετα καυσίμων – που χρησιμοποιούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα στα καύσιμα αυτοκινήτων για τη βελτίωση της απόδοσης των καυσίμων – θα βρουν τον δρόμο τους στα καύσιμα ανεφοδιασμού πλοίων. Κάθε μία από αυτές τις επιλογές απαιτεί διαφορετικές υποδομές και αλυσίδες εφοδιασμού, οι οποίες βρίσκονται ακόμη σε στάδια ανάπτυξης σε πολλά μέρη του κόσμου».
Πώς επηρεάζει αυτό τις μικρότερες ναυτιλιακές εταιρείες;
«Οι μικρομεσαίες ναυτιλιακές, που σε μεγάλο βαθμό δραστηριοποιούνται σε ευρωπαϊκά νερά στη Ναυτιλία Μικρών Αποστάσεων, αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα εμπόδια. Συνήθως έχουν αυστηρότερους προϋπολογισμούς και μικρότερη ικανότητα να πραγματοποιούν γρήγορα επενδύσεις μεγάλης κλίμακας. Χωρίς στοχευμένη στήριξη, οι εταιρείες αυτές κινδυνεύουν να μείνουν πίσω ή, ακόμη χειρότερα, να αποτύχουν. Είναι ζωτικής σημασίας για την ΕΕ να εξετάσει μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν στην εξισορρόπηση των όρων ανταγωνισμού, ίσως μέσω επιδοτήσεων ή ευνοϊκών επιλογών χρηματοδότησης».
Από την άλλη πλευρά, ποιες ευκαιρίες δημιουργεί αυτό στη ναυτιλιακή βιομηχανία;
«Υπάρχουν σημαντικές ευκαιρίες για καινοτομία και ηγετική θέση στις πράσινες ναυτιλιακές τεχνολογίες. Οι εταιρείες που κινούνται γρήγορα για να υιοθετήσουν καθαρότερες τεχνολογίες μπορούν να τοποθετηθούν ως ηγέτες της αγοράς. Υπάρχει επίσης μια αναπτυσσόμενη αγορά για περιβαλλοντικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της παροχής συμβουλών για τη διαχείριση των εκπομπών, την ανάπτυξη στρατηγικών εμπορίας άνθρακα και την τεχνολογική καινοτομία».
Και τι σημαίνει αυτό για τους καταναλωτές της ΕΕ;
«Βραχυπρόθεσμα, οι καταναλωτές της ΕΕ ενδέχεται να δουν αύξηση του κόστους των αγαθών, καθώς οι ναυτιλιακές εταιρείες μετακυλίουν μέρος του κόστους συμμόρφωσης. Ωστόσο, αυτό θα πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο των μακροπρόθεσμων οφελών. Καθώς ο τομέας της ναυτιλίας γίνεται καθαρότερος, ο περιβαλλοντικός αντίκτυπός του μειώνεται, γεγονός που αποτελεί κέρδος για όλους, όχι μόνο στην ΕΕ αλλά παγκοσμίως. Στην πραγματικότητα, η σημασία της ενεργειακής απόδοσης ως μεθόδου απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα θα οδηγήσει σε χαμηλότερο κόστος μεταφοράς και αυξημένη ανταγωνιστικότητα. Αυτό ευθυγραμμίζεται με την αυξανόμενη ζήτηση των καταναλωτών για βιωσιμότητα στα προϊόντα που αγοράζουν και στις αλυσίδες εφοδιασμού που υποστηρίζουν».
Κοιτάζοντας σε παγκόσμιο επίπεδο, πώς θα μπορούσε η απόφαση της ΕΕ να επηρεάσει τις διεθνείς ναυτιλιακές πρακτικές;
«Η ΕΕ συχνά καθορίζει τάσεις στην περιβαλλοντική ρύθμιση και το ETS δεν αποτελεί εξαίρεση. Αυτή η πρωτοβουλία θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πρότυπο για άλλες περιφέρειες. Εάν η ΕΕ αποδείξει ότι η εμπορία εκπομπών μπορεί να μειώσει αποτελεσματικά τις θαλάσσιες εκπομπές, ενδέχεται να δούμε παρόμοια συστήματα να υιοθετούνται αλλού, οδηγώντας σε παγκόσμιες βελτιώσεις στις εκπομπές της ναυτιλίας και επιταχύνοντας τη μετάβαση προς μια πιο βιώσιμη παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία».
Τέλος, ποιες είναι οι δυνατότητες εξέλιξης της παγκόσμιας πολιτικής μετά από αυτή την πρωτοβουλία της ΕΕ;
«Οι παγκόσμιες δυνατότητες είναι τεράστιες. Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) βρίσκεται υπό αυξανόμενη πίεση για την παροχή ισχυρότερων μέτρων για τη μείωση των εκπομπών από τη ναυτιλία. Οι δράσεις της ΕΕ θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν πιο αποφασιστική παγκόσμια δράση, ενθαρρύνοντας άλλα έθνη να υιοθετήσουν αυστηρότερα πρότυπα εκπομπών και ενδεχομένως συμβάλλοντας σε ένα παγκόσμιο σύστημα εμπορίας εκπομπών στο μέλλον. Καθοριστική θα είναι και η κατάληξη της συζήτησης στον IMO για την επιβολή Παγκόσμιου Φόρου Ανθρακα στα ναυτιλιακά καύσιμα. Πρόκειται για την επίδειξη ηγετικού ρόλου και δέσμευσης, και η ΕΕ ανοίγει τον δρόμο».
Σας ευχαριστώ. Είναι σαφές ότι ο δρόμος μπροστά είναι τόσο δύσκολος όσο και πολλά υποσχόμενος για τη ναυτιλιακή βιομηχανία.
«Απολύτως, και είναι ένα ταξίδι που αξίζει να κάνουμε για το μέλλον του πλανήτη μας».
