Σε επικίνδυνα νερά αναγκάζεται να πλεύσει και πάλι η ναυτιλία, με την Ερυθρά Θάλασσα να δημιουργεί νέα δεδομένα στην ασφάλεια πλοίων και πληρωμάτων και το λεγόμενο maritime security να έρχεται αντιμέτωπο με μια σειρά ασύμμετρων απειλών σε συνεργασία με τις ναυτικές δυνάμεις που επιχειρούν στην περιοχή.

Ταυτόχρονα, λόγω της ασταθούς κατάστασης που επικρατεί σε αυτό το σημείο του πλανήτη, τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι οι πειρατές επιστρέφουν στοχοποιώντας και πάλι εμπορικά πλοία. Η κλιμάκωση των περιστατικών καταγράφεται καθώς ο διεθνής παράγοντας – μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα – έχει επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση των επιθέσεων που πραγματοποιούν οι Χούθι από την Υεμένη και από την πλευρά τους οι σομαλοί (κυρίως) πειρατές φαίνεται πως εκμεταλλεύονται τη γεωπολιτική αναταραχή.

Κάπου εκεί ενεργοποιούνται εκ νέου και σε μεγαλύτερο βαθμό οι ομάδες ενόπλων φρουρών για την προστασία της διεθνούς ναυτιλίας, καθώς τα συμφέροντα που διακυβεύονται στις θάλασσες του κόσμου είναι τεράστια.

Κατά τη διάρκεια αυτοψίας που πραγματοποίησε «Το Βήμα» σε μία από τις πρώτες εταιρείες που πιστοποιήθηκαν στο κομμάτι του maritime security με την αποστολή ενόπλων φρουρών στον Ινδικό Ωκεανό, καταγράφεται ο τρόπος εκπαίδευσης αλλά και λειτουργίας. Πρόκειται για την κυπριακή Sea Guardian, η οποία δραστηριοποιείται από το 2012, παρέχοντας εξειδικευμένο προσωπικό σε πλοία που διασχίζουν high-risk περιοχές.

Υπηρεσίες ασφαλείας

Ο επικεφαλής της εταιρείας, αντιναύαρχος ε.α. και επίτιμος αρχηγός Στόλου του Πολεμικού Ναυτικού Ιωάννης Παυλόπουλος, στέκεται στην τεχνογνωσία που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια της εμπλοκής του Π.Ν. σε επιχειρήσεις επιβολής εμπάργκο κατά του Ιράκ το 1990 στην Ερυθρά Θάλασσα, με τη φρεγάτα ΛΗΜΝΟΣ να πραγματοποιεί νηοψίες σε εμπορικά πλοία. Παράλληλα, αντίστοιχη επιχείρηση πραγματοποιήθηκε την περίοδο 1992-1996 κατά την επιβολή εμπάργκο κατά της πρώην Γιουγκοσλαβίας, ενώ η ιδέα του ναυάρχου Παναγιώτη Χηνοφώτη ως Α/ΓΕΕΘΑ το 2004 είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση Εκπαιδευτικού Κέντρου του ΝΑΤΟ στην Κρήτη για Επιχειρήσεις Θαλάσσιας Ασφάλειας (ΝΜΙΟΤC/ΚΕΝΑΠ).

Μάλιστα, σύμφωνα με τον ίδιο, τρία στελέχη της Sea Guardian ενεπλάκησαν ενεργά στην ίδρυση και λειτουργία του Κέντρου που ανέπτυξε ειδικά σχολεία καταπολέμησης της πειρατείας. Αυτή η τεχνογνωσία, σύμφωνα με τον αντιναύαρχο ε.α. Παυλόπουλο, μεταφέρθηκε στον ιδιωτικό τομέα και στην παροχή υπηρεσιών ασφαλείας σε πλοία, με τη συμμετοχή, ως επί το πλείστον, αποστρατευμένων στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων.

Σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση των 150 περίπου ενεργών φρουρών, αυτή πραγματοποιείται κυρίως σε Βουλγαρία, Νότιο Αφρική και Σρι Λάνκα, ελέω απουσίας σχετικού νομικού πλαισίου στην Ελλάδα που να μπορεί να επιτρέπει τη χρήση πραγματικών πυρών με ημιαυτόματα όπλα από ιδιώτες.

Αξίζει να σημειωθεί πως τα προηγούμενα χρόνια όσο η επιθετικότητα και η συχνότητα των πειρατειών αυξάνονταν τόσο οι εταιρείες αλλά και τα ίδια τα κράτη και ο ΟΗΕ άρχισαν να λαμβάνουν σοβαρότερα μέτρα. Ανάμεσα σε αυτά ήταν να επιτραπεί η χρήση ένοπλων φρουρών, ειδικά εκπαιδευμένων για αυτή την αποστολή. Στο πλαίσιο αυτό, τα registries – οι σημαίες νηολόγησης δηλαδή – υιοθέτησαν ειδικούς κανονισμούς για την παρουσία ενόπλων, με την κυπριακή και την ελληνική σημαία να είναι από τις τελευταίες που εφήρμοσαν σχετικό νομοθετικό πλαίσιο, το 2012 και το 2013 αντίστοιχα.

Επικίνδυνα σημεία

Η πειρατεία ήταν ανεξέλεγκτη στα ανοικτά της Σομαλίας για τέσσερα χρόνια από το 2008, αλλά στη συνέχεια αδρανοποιήθηκε για περίπου πέντε χρόνια. Πλέον, οι αυξημένες απόπειρες πειρατικών επιθέσεων εναντίον εμπορικών πλοίων στον Ινδικό Ωκεανό προκαλούν ανησυχία, με το Κέντρο Θαλάσσιας Ασφάλειας στο Κέρας της Αφρικής (MSCHOA) να αριθμεί το τελευταίο διάστημα τουλάχιστον έξι επιβεβαιωμένες περιπτώσεις πειρατείας και τρεις απόπειρες πειρατικών επιθέσεων.

Για πρώτη φορά μετά το 2012 φορτηγό πλοίο που κατελήφθη στα μέσα Δεκεμβρίου συνεχίζει να κρατείται ανοιχτά της Σομαλίας. Πρόκειται για το Ruen της Navibulgar, το οποίο είναι το πρώτο πλοίο που κατέλαβαν σομαλοί πειρατές εδώ και χρόνια.

Εκτός του Ruen, καταγράφηκαν και άλλα χτυπήματα των πειρατών, ενώ στις 26 Νοεμβρίου 2023 το υπό σημαία Λιβερίας δεξαμενόπλοιο Central Park, που είχε καταληφθεί από Σομαλούς, απελευθερώθηκε από αμερικανικές δυνάμεις. Στις 4 Ιανουαρίου 2024 το φορτηγό πλοίο χύδην φορτίου Lila Norfolk απελευθερώθηκε από το ινδικό Ναυτικό και στις 27 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε απόπειρα πειρατείας στο bulk carrier Waimea με ανταλλαγή πυρών μεταξύ ένοπλων φρουρών και του πειρατικού σκάφους.

Σημειώνεται πως η ετήσια έκθεση του Διεθνούς Ναυτιλιακού Γραφείου (IMB) κατέγραψε 120 περιστατικά ναυτικής πειρατείας και ένοπλης ληστείας κατά πλοίων το 2023 σε σύγκριση με 115 το 2022. Ταυτόχρονα, ο αριθμός των πληρωμάτων που κρατήθηκαν όμηροι και απήχθησαν αυξήθηκε από 41 σε 73 άτομα και από δύο σε 14 το 2022 και το 2023 αντίστοιχα.

Στη Δυτική Αφρική, τα πράγματα είναι λίγο πιο διαφορετικά και τα περιστατικά αφορούν επιθέσεις σε πλοία που βρίσκονται στο αγκυροβόλιο. Εκεί, είτε γίνεται κλοπή του φορτίου είτε απαγωγή των μελών του πληρώματος προκειμένου να ζητηθούν λύτρα. Μάλιστα, οι Νιγηριανοί παρουσιάζονται πιο αδίστακτοι και επιθετικοί από τους «συναδέλφους» τους στα ανατολικά.

«Με δύο ψαρόβαρκες»

Χαρακτηριστική είναι και η μαρτυρία αξιωματικού του Εμπορικού Ναυτικού Ν.Ψ. για την απόπειρα πειρατικής επίθεσης το 2013 ανοιχτά της Σομαλίας σε δεξαμενόπλοιο με σημαία Παναμά, στο οποίο εργαζόταν.

Ο 32χρονος τότε ναυτικός αναφέρει στο «Βήμα» πως «ένα μεσημέρι, καθώς το πλοίο κατευθυνόταν από την Ευρώπη προς τη Σιγκαπούρη, οι πειρατές πλησίασαν με δύο ψαρόβαρκες από την αριστερή πλευρά, και τη στιγμή που έφτασαν σε μία απόσταση 400 μέτρων έγιναν αντιληπτοί και χτύπησε ο συναγερμός του πλοίου. Εκείνη τη στιγμή οι τρεις ένοπλοι φρουροί έτρεξαν στη βαρδιόλα, στη γέφυρα και έδειξαν τα όπλα τους. Από την άλλη πλευρά, οι πειρατές, που βρίσκονταν στη μία βάρκα, μόλις άκουσαν τον συναγερμό, ξεκίνησαν να πυροβολούν και οι φρουροί ανταπέδωσαν τα πυρά, αναγκάζοντάς τους να απομακρυνθούν προς τις ακτές. Από την ανταλλαγή πυρών τραυματίστηκε, ευτυχώς ελαφρά, ο πρώτος μηχανικός, ενώ το πλοίο συνέχισε την πορεία του».

Modus operandi του maritime security

Οπως αναφέρουν τα στελέχη της Sea Guardian, αυτή τη στιγμή υπάρχουν πλωτές εξέδρες διαβίωσης των φρουρών και φύλαξης οπλισμού ακροβολισμένες στην Ερυθρά Θάλασσα, από όπου επιβιβάζονται και αποβιβάζονται οι ένοπλοι φρουροί στα πλοία που διέρχονται στην περιοχή και επιθυμούν προστασία. «Floating Armories» υπάρχουν έξω από τον Κόλπο του Αντεν (νήσος Σοκότρα) και ανοιχτά των ακτών του Ομάν.

Από τη στιγμή που θα εντοπιστεί ένα ύποπτο σκάφος ή κάποια απειλητική κίνηση, τα μέλη των security που βρίσκονται εν πλω προχωρούν αρχικά σε επίδειξη του οπλισμού τους, προκειμένου να αποτρέψουν τους πειρατές από το να επιβιβαστούν στο πλοίο. Οπως σημειώνουν χαρακτηριστικά, λειτουργούν στο πλαίσιο της αυτοάμυνας και δεν ανοίγουν «πυρ» πρώτοι.

Οι επιθέσεις οδηγούν τα πλοία σε ακριβότερες διαδρομές

Οι επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα προκαλούν αναστάτωση σε έναν θαλάσσιο διάδρομο που αντιπροσωπεύει περίπου το 12% της παγκόσμιας ναυτιλίας, αναγκάζοντας τις ναυτιλιακές εταιρείες να οδηγήσουν τα πλοία τους σε μια μεγαλύτερη και ακριβότερη διαδρομή, γύρω από την Αφρική.

Σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, η μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων μέσω Ερυθράς Θάλασσας μειώθηκε κατά 30%-50% σε ετήσια βάση, ενώ από την 3η εβδομάδα του Ιανουαρίου οι επιθέσεις διευρύνθηκαν ως προ τη γεωγραφική περιοχή και ως προ τον σκοπό στοχοποίησης των εμπορικών πλοίων. Η διεύρυνση αυτή αυξάνει και τη δυσκολία αντιμετώπισης των επιθέσεων από τα Πολεμικά Ναυτικά που επιχειρούν στην περιοχή κινδύνου.

Οι ένοπλοι φρουροί που βρίσκονται αντιμέτωποι με τους Χούθι τονίζουν πως οι «κανόνες χρήσης βίας» (RUF) αλλάζουν. Οπως επισημαίνεται, τοποθετούνται φρουροί ακόμη και σε containerships ή car carriers, τα οποία έχουν μεγάλη ταχύτητα και ως εκ τούτου θεωρείται πιο δύσκολη μια επίθεση, προκειμένου τα μέλη του πληρώματος να αισθάνονται μεγαλύτερη ασφάλεια.