Στο – όχι και τόσο μακρινό – παρελθόν η ναυτιλιακή βιομηχανία βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στην εμπειρία των στελεχών, στην αξιοπιστία των κατασκευαστών και στη λογική του «σφυριού και του γαλλικού κλειδιού», προκειμένου όλα τα γρανάζια να λειτουργούν στην εντέλεια.

Ωστόσο, ο κλάδος εξελίσσεται με ρυθμούς πολυβόλου και η ψηφιακή πρόοδος «απειλεί» το ανθρώπινο στοιχείο, αποκαλύπτοντας μια εποχή που θα πλέουν στις θάλασσες πλοία χωρίς καπετάνιο και πλήρωμα. Ηδη, στο μικροσκόπιο των διεθνών οργανισμών και της παγκόσμιας ναυτιλιακής κοινότητας βρίσκονται μια σειρά από παράγοντες, όπως οι περιορισμοί της κατανάλωσης καυσίμων, τα θέματα που σχετίζονται με την αυτοματοποίηση των πλοίων, οι προσπάθειες που καταβάλλονται για την αποδοτικότερη και οικονομικότερη λειτουργία του πλοίου, με γνώμονα πάντα την προστασία του περιβάλλοντος.

Ομως, μερικές φορές, όταν συζητεί κανείς για την ψηφιακή πρόοδο στη ναυτιλία, θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός γιατί δεν είναι δύσκολο να δημιουργηθούν εικόνες από ταινίες επιστημονικής φαντασίας.

Στελέχη της αγοράς υπογραμμίζουν ότι η αυτοματοποίηση αναπτύσσεται με μεγάλα άλματα. Τα αυτόνομα πλοία δοκιμάζονται ήδη, ανοίγοντας νέους δρόμους για την παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία, που συνεπάγονται χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμων, μικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση, ελάχιστες ώρες αδράνειας του στόλου, λιγότερο προσωπικό και αισθητά χαμηλότερο κόστος.

Το μηχανοστάσιο, για παράδειγμα, βιώνει έναν υψηλό βαθμό αυτοματισμού με συστήματα παρακολούθησης και ελέγχου κινητήρων, συστημάτων καυσίμων και άλλων μηχανημάτων. Παράλληλα, προβλέπεται βελτιστοποίηση της απόδοσης και διάγνωση τεχνικών προβλημάτων.

Στη γέφυρα

Στα ψηλότερα καταστρώματα, σημειώνεται πως η γέφυρα θα αποτελέσει ένα σημαντικό πεδίο εφαρμογής αυτοματισμών. Είτε αυτό αφορά τα συστήματα πλοήγησης είτε τον έλεγχο της πορείας και τη βελτιστοποίηση ενός ταξιδιού. Αυτή τη στιγμή «τρέχουν» διάφορα projects, τα οποία δοκιμάζουν την πορεία των πλοίων χωρίς καπετάνιο. Υποστηρίζονται από έναν κεντρικό σταθμό ελέγχου, ενώ καθώς τα πλοία διέρχονται από τους πιο πολυσύχναστους διαδρόμους στον κόσμο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια συμμετέχουν εποπτικά στις πιλοτικές δοκιμές μέλη έμπειρου πληρώματος, ώστε να αναλάβουν τον έλεγχο αν αυτό κριθεί απαραίτητο. Οι δοκιμές αυτές έχουν ως στόχο την τελειοποίηση της τεχνολογίας.

Μπορεί να απαιτείται ένα μεγάλο χρονικό διάστημα για την πλήρη υιοθέτηση των τεχνολογικών καινοτομιών, ωστόσο η αυξανόμενη αυτοματοποίηση όλων των λειτουργιών των πλοίων θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια σημαντική αλλαγή σχεδιασμού, με τα πλοία του μέλλοντος να απαιτούν λιγότερο πλήρωμα, σε σημείο που τα τμήματα φιλοξενίας θα γίνουν αρκετά πιο μικρά και θα μεγαλώσουν οι χώροι φορτίου.

Σύμφωνα με αναλυτές, καθώς πλησιάζουμε το 2030, θα δούμε μια αυξανόμενη εστίαση σε νεότευκτα πλοία που διαθέτουν προηγμένα αυτόνομα συστήματα, ωστόσο οι ναυτικοί θα μπορούν ανά πάσα στιγμή να επέμβουν και να αναλάβουν χειροκίνητα τον έλεγχο αυτών των συστημάτων.

Σημειώνεται πως το πρώτο ηλεκτροκίνητο και αυτόνομο πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων Yara Birkeland πραγματοποιεί εδώ και λίγο καιρό δρομολόγια στη Νορβηγία, καλύπτοντας μια απόσταση 13 χιλιομέτρων – 8 μιλίων.

Στην πρώτη φάση το πρωτότυπο πλοίο ελέγχεται χειροκίνητα από τον καπετάνιο, ωστόσο είναι εξοπλισμένο με κάμερες, εσωτερικά και εξωτερικά, καθώς επίσης και με κάμερα νυχτερινής όρασης. Χάρις στο ραντάρ είναι σε θέση να διακρίνει στο νερό διαφορετικά αντικείμενα, στη συνέχεια να τα κινηματογραφεί και τέλος να αποφασίζει πώς θα αντιδράσει για να αποφύγει τις συγκρούσεις. Σύμφωνα με την πλοιοκτήτρια εταιρεία, βέβαια, θα χρειαστεί ακόμα χρόνος έως ότου η δουλειά του καπετάνιου γίνει… δουλειά γραφείου.

Αστερίσκοι

Τα κεντρικά ζητήματα της λειτουργίας των πλοίων χωρίς πλήρωμα αφορούν τον βαθμό αυτονομίας (θα πλοηγούνται από απομακρυσμένα κέντρα ελέγχου ή θα είναι εντελώς αυτόνομα βάσει λογισμικού;), τα νομικά και κοινωνικά ζητήματα της απουσίας πλοιάρχου και πληρώματος επί του πλοίου (από την εφαρμογή των διεθνών συμβάσεων ναυτικού δικαίου για τη ναυσιπλοΐα και την ασφάλεια έως την εργασιακή αντιμετώπιση των απασχολούμενων σε αυτά), τη λειτουργία των ναυλοσυμφώνων, τον κίνδυνο πειρατείας, την απειλή κυβερνοεπιθέσεων κ.ά.

Η απώλεια των θέσεων εργασίας είναι άλλο ένα σημαντικό θέμα, καθώς οι νέες και πιο εξειδικευμένες μορφές απασχόλησης στα αυτόνομα πλοία θα είναι σαφώς λιγότερες. Πέραν της προόδου της τεχνολογίας, άλλο ένα ζητούμενο για τη νέα εποχή των αυτόνομων πλοίων είναι να διαμορφωθεί το κανονιστικό και ρυθμιστικό πλαίσιο.

Αξίζει να σημειωθεί πως για να προχωρήσει η πλήρης αυτονομία απαιτείται και μία σειρά από άλλες αλλαγές. Καθώς τα πλοία γίνονται ολοένα και πιο πολύπλοκα, τα δεδομένα που παράγουν καθίσταται δύσκολο να διαχειριστούν, απαιτώντας μια συνεπή επένδυση στη μηχανική λογισμικού.

Το επιτυχημένο, παραδοσιακό μοντέλο διοίκησης που αφορούσε τη στενή παρακολούθηση όλων των καθημερινών δραστηριοτήτων μιας ναυτιλιακής επιχείρησης φαίνεται πως δεν μπορεί να ευδοκιμήσει, λόγω των αυξημένων απαιτήσεων αλλά και του τεράστιου όγκου δεδομένων. Γι’ αυτό και είναι ιδιαίτερα βαρύνουσας σημασίας η ικανότητα βελτιστοποίησης στα σωστά δεδομένα.