Είναι δύσκολη η ψύχραιμη αποτίμηση, κυρίως μια-δυο μέρες μετά από κάποια γεγονότα. Οχι γιατί λείπει απαραίτητα η ώριμη πολιτική σκέψη, όσο επειδή κυριαρχεί το συναίσθημα, η προσωπική σου εμπλοκή, ένα κράμα επιθυμιών και ματαιώσεων.
Η κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι με διαφορά το καλύτερο σύστημα που έχουμε καταφέρει να φτιάξουμε και οφείλουμε να το προστατεύσουμε ως κόρη οφθαλμού. Εχει όμως ένα παράδοξο. Ενώ – θεωρητικώς – σέβεται τη διαφορετικότητα και την άλλη άποψη, δεν την πριμοδοτεί κιόλας. Είναι οπισθοβαρής, στον πυρήνα της έχει τη διαφύλαξη των δεδομένων, της ρουτίνας μας, των σταθερών. Δεν έχει στο αίμα της ούτε κουλτούρα ανατροπής, ούτε ριζικών αλλαγών. Ως εκ τούτου είναι υπερβολική και η αισιοδοξία μας αλλά και ο τρόμος μας από κάποια εκλογικά αποτελέσματα.
Ούτε καταστροφές ούτε σωτηρίες
Να θυμίζω μόνο – τηρουμένων των αναλογιών των διαφορετικών συστημάτων – την τεράστια ευφορία που ένιωσε ο πλανήτης όταν εκλέχτηκε ο Ομπάμα, πως όλος ο κόσμος τώρα θα αλλάξει σελίδα, αλλά και τον τρόμο όταν εκλέχτηκε ο Τραμπ, πως είναι ένας ψυχοπαθής που θα αιματοκυλήσει τον πλανήτη. Τίποτα από τα δύο δεν συνέβη. Δεν περνάνε μέσα από Κοινοβούλια και Γερουσίες ούτε οι καταστροφές ούτε οι σωτηρίες. Είναι αποτελέσματα απότομων καταγμάτων που συμβαίνουν συνήθως αλλού, σε άλλον στίβο της κοινωνίας, και δεν τις πιάνουν τα sonars της κανονικότητας.
Δεν θεωρώ πως έχω να προσφέρω κάτι καινοφανές στις δεκάδες αναλύσεις που έγιναν για το εκλογικό αποτέλεσμα στις 21 Μαΐου, παρά μόνο το αίσθημά μου για μια Αριστερά που ηττήθηκε αλλά όχι σε όλα τα επίπεδα. Μπορεί να ηττήθηκε κάτι που υποδύθηκε την Αριστερά, όχι από υστεροβουλία ή πονηριά αλλά γιατί δεν κατάφερε να κρατηθεί μέσα στις βασικές της αρχές. Συνηθίζω να λέω πως ιδεολογία είναι μόνο ο τρόπος μας. Δεν είναι το όραμά σου για τον κόσμο που θέλεις αλλά ο τρόπος σου να τον πλησιάσεις. Ολοι από τον τρόπο μας κρινόμαστε. Και στην τέχνη και στην πολιτική και στην προσωπική μας ζωή. Δεν μας κάνει συνοδοιπόρους ο τελικός προορισμός αλλά ο δρόμος μέχρι εκεί.
Ομως, για να μη μιλάω με γρίφους και θεωρητικά σχήματα, θεωρώ πως ένας λόγος που αρκετοί αριστεροί γύρισαν την πλάτη στον ΣΥΡΙΖΑ και στράφηκαν στο ΚΚΕ είτε αλλού είναι γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ επιστράτευσε ξένες πρακτικές. Στριμωγμένος στα σχοινιά ενός μιντιακού συστήματος που τον αποδομούσε κάθε μέρα, ανέπτυξε όπλα που δεν έχουν να κάνουν με την ηθική της Αριστεράς. Φανατικό λόγο στα social media, προσωπικές επιθέσεις με χτυπήματα κάτω από τη ζώνη, ακραία ρητορική διχασμού, παροχολογία και ανιστόρητη ποινικοποίηση της διαφορετικής άποψης, τσουβαλιάζοντας όλους τους διαφωνούντες κάτω από τον χαρακτηρισμό «φασίστες».
Ο αντίπαλός σου σε νικάει δύο φορές όταν καταφέρει να σε κάνει ίδιον με εκείνον, κυρίως με τα δικά του ακραία στοιχεία.
Παρά το γεγονός πως ο σύγχρονος, πολύπλοκος και επικίνδυνα απρόβλεπτος κόσμος δεν αφήνει πολλά περιθώρια για ακραίες συναισθηματικά προσεγγίσεις και για μάχες με τριαντάφυλλα στο χέρι, υπάρχουν πολλοί που δεν θέλουν να πνίξουν το αίσθημα γιατί είναι από τα λίγα που τους έχουν μείνει. Δεν θέλουν να μοιάσουν σε εκείνο που πολεμάνε, δεν θέλουν να χάσουν δύο φορές. Δεν έχει καμία σημασία η νίκη αν στο τέλος δεν είσαι εσύ.
Το μεγάλο μας πρόβλημα είναι πως υπάρχει ένας κοινός νους που είναι ορφανός και βουβός. Σκαλώνει στη μία ή στην άλλη πλευρά κάθε φορά που πολώνεται η κατάσταση και μπαίνοντας στις εκβιαστικές ατζέντες των κομμάτων όποτε εκείνα χρειάζονται συσπείρωση, χανόμαστε και βαράμε τυφλά ο ένας τον άλλον.
Εχω αρκετούς γνωστούς που ψηφίζουν Νέα Δημοκρατία, οι οποίοι φυσικά και δεν είναι «ναζίδια». Αλλά κι εκείνους δεν θα τους ακούσει το κόμμα τους, τους θεωρεί αόρατους και κυρίως δεδομένους, ότι δεν θα ψηφίσουν κάτι άλλο για τέτοιον λόγο. Η επόμενη μεγάλη έκπληξη μπορεί να είναι όλη δική τους.
Παρά το γεγονός πως η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι οι πιο μεγάλες διακρίσεις στις κοινωνίες, και δίχως να υποτιμώ ακόμη και τα πενήντα ευρώ αύξηση που είναι ικανά να ορίσουν την ψήφο κάποιου, θεωρούμε πως τα ζητήματα δημοκρατίας και ηθικής είναι δευτερεύοντα και πολυτελή για κάποιον που δεν βγάζει τον μήνα, αλλά δεν είναι έτσι. Η Δημοκρατία είναι άμεσα συνδεδεμένη και με το εισόδημα αλλά και με τη συμμετοχή. Είναι συνδεδεμένη και με το όνειρο, εκείνο το υπόγειο, επίσης βουβό κύμα, εκείνη την ποιότητα του ανθρώπου, που χλευάζεται, συκοφαντείται, απαξιώνεται, αλλά παραμένει σε μεγάλη μερίδα του κόσμου ένα υπόγειο ρεύμα, ζωντανό, μια «παραξενιά» που δεν θέλουμε να χάσουμε.
Η ροπή πολλών ανθρώπων είναι πάντα προς το καθαρό νερό και φεύγει μακριά από οποιονδήποτε το θολώνει ή το νοθεύει με «αναγκαστικές στρατηγικές» για την επίτευξη κάποιου αγνού ιερού σκοπού. Ο μοναδικός στίχος για τον οποίο έχω μετανιώσει – ιδεολογικά – που τον έγραψα είναι σε ένα τραγούδι του 2003 που έλεγε «θα ‘μαι άγγελος με τους αγγέλους – θα ‘μαι σκυλί με τα σκυλιά». Αν μπορείς να υποδυθείς τον λύκο έστω και για λίγο, σημαίνει πως είσαι ικανός και για αυτό, δεν γίνεται να ζεις με on-off, δεν υπάρχει τέτοιος διακόπτης.
Πρέπει να επιμένεις να είσαι…
Ο δαιμονικά ευφυής αμερικανός κωμικός και συγγραφέας Γκράουτσο Μαρξ είχε πει το μνημειώδες «αν δεν σας αρέσουν οι αρχές μου, έχω κι άλλες!». Κάπως έτσι μοιάζει να κινούνται σήμερα αρκετά αριστερά κόμματα σε όλη την Ευρώπη, εγκλωβισμένα ανάμεσα στις βασικές τους αρχές και στους «αναγκαίους» ελιγμούς των σύγχρονων επικοινωνιακών τρόπων. Αλλά δεν γίνεται να υποδύεσαι, πρέπει να επιμένεις να είσαι.
Για να κλείσω ελαφρά, κάποτε ο Γιώργος Ζαμπέτας περνούσε από οντισιόν μια νέα τραγουδίστρια. Κάθισε στο πιάνο να παίξει κάποιες νότες να τη συνοδέψει. Η κοπέλα φάλτσαρε συνέχεια. Γυρίζει ο Ζαμπέτας και της λέει: «Βρε κορίτσι μου, στα μαύρα δεν σε βρίσκω, στα άσπρα δεν σε βρίσκω, μήπως έχεις πέσει στις χαραμάδες;».
