Κυριακή μεσημέρι, τέλη δεκαετίας του ’70, στο Γκολφ της Γλυφάδας. Το τραπέζι με ψαρικά είχε στρωθεί και οι πάντες ανέμεναν τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να τελειώσει κάποια παρτίδα του γκολφ που έπαιζε με τον Γεώργιο και τη Λένα Ράλλη για να αρχίσει το γεύμα. Οχι τόσο επειδή πεινούσαν, αλλά ανυπομονούσαν να ακούσουν τον ιδρυτή της Νέας Δημοκρατίας να διατυπώνει τις εκτιμήσεις του για την τρέχουσα πολιτική κατάσταση, εσωτερική και εξωτερική. Πόσες φορές εκείνα τα κυριακάτικα μεσημέρια οι συνδαιτυμόνες του Κωνσταντίνου Καραμανλή, όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Τάκης Χορν, ο Τάκης Λαμπρίας, ο αδελφός του Αχιλλέας Καραμανλής, οι πολιτικοί συντάκτες Σταύρος Ψυχάρης, Παύλος Καμβύσης, Γιώργος Αναστασόπουλος άκουγαν με θρησκευτική ευλάβεια τον «Θεό», όπως τότε τον αποκαλούσαν, να λέει το περίφημο «ανήκομεν εις την Δύσιν».
Ηταν όλοι αυτοί αφοσιωμένοι στον «Θεό» ή στον «Εθνάρχη», όπως τον αποκαλούσαν, αλλά ουδέποτε δέχονταν τον όρο «καραμανλικοί». Και καμιά φορά ο Αχιλλέας Καραμανλής έφερνε στη Γλυφάδα τον γιο του Κώστα Καραμανλή (τον μέχρι πρότινος υπουργό Μεταφορών ο οποίος παραιτήθηκε αναλαμβάνοντας την ευθύνη για την τραγωδία των Τεμπών), στον οποίο ο τότε πρωθυπουργός και μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε αδυναμία.
Οι αρχές του Καραμανλή
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε μια νοοτροπία. Δεν επέλεγε τα στελέχη του με κριτήριο πόσο πιστοί ήταν σε αυτόν ή πόσο «καραμανλικοί» ήταν, αλλά περιστοιχιζόταν από στελέχη πολύ πιο ικανά από εκείνα, όπως λεγόταν, που περιέβαλλαν τους επιγόνους του. Ηταν συγκεκριμένα στελέχη, δοκιμασμένα στην πολιτική, προερχόμενα εν πολλοίς από τον κεντρώο και τον βενιζελικό χώρο, όπως οι Τσάτσος, Μπούτος, Παπασπύρου, Παπακωνσταντίνου, Μητσοτάκης, Θανάσης Κανελλόπουλος και μερικοί άλλοι. Με δυο λόγια, ο ιδρυτής της ΝΔ γνώριζε πολύ καλά πώς πρέπει να αξιοποιεί στελέχη με κριτήριο πάνω απ’ όλα τις ικανότητές τους, και όχι την προσήλωσή τους στο κόμμα ή στον ίδιο. Ουδείς από αυτούς δεν πήρε τον τίτλο του «καραμανλικού», όπως ακριβώς δεν ήθελαν αυτόν τον χαρακτηρισμό και οι συνδαιτυμόνες του Κωσταντίνου Καραμανλή στο Γκολφ της Γλυφάδας.
Καραμανλισμός στην πράξη
Συνεπώς πώς μας προέκυψαν οι «καραμανλικοί» της Μεταπολίτευσης; Και τι ακριβώς σήμαινε ο όρος «καραμανλισμός»; Ποιος τον εφηύρε, τη στιγμή που οι «γκουρού» των Καραμανλήδων τον είχαν στην ουσία αποποιηθεί; Αναμφίβολα, ο όρος αυτός αναφερόταν σε αρχές, αξίες και πολιτικές συμπεριφορές που καθιέρωσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Τι είδους αξίες ήταν αυτές; Οι ευρισκόμενοι σήμερα εν ζωή στενοί συνεργάτες του Καραμανλή εξηγούν ότι αυτές ήταν η συνέπεια λόγων και πράξεων, κυρίως όμως το χρηστό πολιτικό ήθος. Πίστευε ακόμα ότι οι πολίτες οφείλουν να γνωρίζουν την αλήθεια (δηλαδή το δόγμα «καλύτερα χρήσιμος παρά ευχάριστος»), ενώ επέμενε στη σημασία της αποφασιστικότητας και της αποτελεσματικότητας.
Ο Γιάννης Βαρβιτσιώτης έλεγε συχνά ότι ο Καραμανλής ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός στην Ελλάδα που εφάρμοσε στην πράξη την αξιολόγηση των υπουργών του. Κάθε πρωί του τηλεφωνούσε είτε να τους δώσει οδηγίες είτε να τους κατσαδιάσει για λανθασμένες ενέργειες ή καθυστερήσεις.
Οι «κληρονόμοι»
Ο πρώτος που επικαλέστηκε τις παραπάνω αξίες του ιδρυτή της Νέας Δημοκρατίας ήταν ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, ο ίδιος όμως δεν μπόρεσε να τις εφαρμόσει ως πρωθυπουργός. Ο όρος «καραμανλισμός» και ο χαρακτηρισμός «καραμανλικοί» παρέμεινε για αρκετά χρόνια μετά τον θάνατο του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας, αλλά όταν η ΝΔ όδευε προς αλλαγή ηγεσίας, οι καραμανλικοί κινούνταν πιο έντονα. Εμοιαζαν σαν συγκροτημένη ομάδα έτοιμη να δώσει μάχη για να επικρατήσει στο κόμμα ή για να έχει μεγαλύτερη παρεμβατικότητα σε αυτό. Τους έβλεπες όλους κάθε 26 Απριλίου να συγκεντρώνονται στη Φιλοθέη, στο Ιδρυμα Καραμανλή για να καταθέσουν ένα λουλούδι στον τάφο του ιδρυτή του κόμματος. Εκεί τους υποδέχονταν και οι τρεις Καραμανλήδες (Κώστας, Αχιλλέας και ο γιος του Κώστας) καθώς και ο Πέτρος Μολυβιάτης. Ηταν θεσμός για τα γαλάζιο στρατόπεδο το ετήσιο μνημόσυνο του «Εθνάρχη». Παρευρίσκονταν οι πάντες, ακόμα και πρόεδροι του κόμματος όπως οι Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Αντώνης Σαμαράς, Βαγγέλης Μεϊμαράκης, Κυριάκος Μητσοτάκης, Μιλτιάδης Εβερτ (και παλαιότερα ο Γεώργιος Ράλλης).
Το φλερτ του Αλ. Τσίπρα
Μέσα σε όλους αυτούς ένας ξεχώριζε. Και αυτός δεν ήταν άλλος από τον Προκόπη Παυλόπουλο. Λεγόταν μετά επιτάσεως τότε ότι ο Αλέξης Τσίπρας είχε ως πρώτη του επιλογή για την Προεδρία της Δημοκρατίας τον Κώστα Καραμανλή, αλλά όταν αυτός δεν δέχθηκε, τότε πρότεινε τον πλησιέστερο συνεργάτη και «ακραιφνή καραμανλικό» Προκόπη Παυλόπουλο ως νέο ένοικο του Προεδρικού στην Ηρώδου Αττικού. Ηταν ξεχωριστή τιμή για τους καραμανλικούς (όσους είχαν απομείνει τότε) η Προεδρία της Δημοκρατίας από τον Προκόπη Παυλόπουλο. Κυκλοφορούσε επίσης τότε η φήμη ότι η επιλογή Παυλόπουλου κατά έναν τρόπο έστρωνε την καρέκλα του Καραμανλή για την Προεδρία της Δημοκρατίας, όταν και όποτε έφθανε η ώρα. Στον ΣΥΡΙΖΑ εμφανίστηκε και ένας άλλος «καραμανλικός», ο Δημήτρης Παπαγγελόπουλος, ο άνθρωπος που καταδικάστηκε από το Ειδικό Δικαστήριο για παρεμβάσεις στη Δικαιοσύνη, τον οποίο ο Κώστας Καραμανλής είχε διορίσει και αρχηγό της ΕΥΠ.
Λέγεται ακόμα, χωρίς ποτέ να διαψευσθεί, ότι το συνέδριο της ΝΔ για την εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη στην αρχηγία του κόμματος σηματοδότησε το τέλος του καραμανλισμού. Ο μοναδικός απόγονος της οικογένειας Καραμανλή που βρισκόταν στην κυβέρνηση, ο Κώστας Αχ. Καραμανλής, περισσότερο ήταν, στην πολιτική και σε απόψεις, πιο κοντά στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη παρά στον εξάδελφό του, πρώην πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή. Βεβαίως και διατηρούσε επαφή μαζί του και μάλιστα πολύ στενή, συχνά πήγαινε στο γραφείο του, πίσω από την αμερικανική πρεσβεία, ή άκουγε τις συμβουλές του. Δεν ήταν λίγες φορές που μετέφερε προς τα ΜΜΕ και απόψεις του Καραμανλή, ειδικά για την ενότητα του κόμματος.
Ο τελευταίος(;) των επιγόνων
Και το ερώτημα που ανακύπτει μετά την απόφαση του Κώστα Καραμανλή να αποσυρθεί από τα ψηφοδέλτια του κόμματος και την παραίτηση για λόγους πολιτικής ευθιξίας του Κώστα Αχ. Καραμανλή από τη θέση του υπουργού Μεταφορών Υποδομών, είναι «χωρίς Καραμανλή υπάρχει καραμανλισμός;». Εκείνο που οι πλείστοι γνωρίζουν είναι ότι ο κ. Μητσοτάκης αναλαμβάνοντας την προεδρία της ΝΔ είχε αποφανθεί κατηγορηματικά ότι είχε πάψει προ πολλού στη Νέα Δημοκρατία να υφίσταται η διάκριση καραμανλικών – μητσοτακικών. Από τότε μήνα με τον μήνα, χρόνο με τον χρόνο, ανασχηματισμό με ανασχηματισμό, κρίση με την κρίση οι εναπομείναντες «καραμανλικοί» λιγόστευαν, τόσο που έμεινε, όπως λένε οι ίδιοι χαριτολογώντας, ο εξής ένας: Ο Προκόπης Παυλόπουλος, ο μοναδικός ίσως «καραμανλικός» που συνομιλεί ταυτόχρονα με τον πρώην πρωθυπουργό, αλλά και με τον… Αλέξη Τσίπρα.
